A comparative study of the Sufism ascetic approach in Basra and Syria In the first two centuries after Islam

Authors

1 Ph.D student, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Education of Ahl al-Bayt (AS), Isfahan University, Isfahan, Iran

2 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl al-Bayt (AS), University of Isfahan, Isfahan, Iran (corresponding author)/ m.lotfi@ltr.ui.ac.ir

3 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Isfahan University, Isfahan, Iran.

Abstract

Basra and Damascus (aš-Šām) as two Umayyad bases, played a significant role in the growth and promotion of ascetic ideas and Sufi teachings in the Islamic world in the first two centuries after Islam. Therefore, this research investigates the dimensions of ascetic behavior in these two cities in the individual and social dimensions and explaining the commonalities and differences of these two cities in this field. Based on the comparative study method, it was found that despite the great effort of the ascetics of these two cities to worship and indifference to the world, the people of Basra had a more balanced approach than the people of Syria, and their asceticism was more in the direction of moral values, while in the city of Syria, the ascetics were trying to extend their prayers, fasting frequently, and continuously reciting the Qur'an. In the Subordinate class of the ascetic of Basra, more attention was paid to lawful acquisition and proper use of worldly blessings than neglecting the world, and extreme asceticism was seen only among some students of Hasan Basri, while most of the ascetics of Syria were satisfied with the minimal benefits of worldly blessings and government per capita.
In the social dimension, a kind of passivity, tolerance and isolationism can be seen in dealing with political and social issues and dealing with rulers in Basra. While the hermits in Syria, in addition to publishing knowledge, hadith, and religious teachings, have also taken charge of affairs, judging, and commanding the army, and they have followed reformative, protesting, and dynamic discourse in criticizing the deviations of the Umayyads in order to correct and follow the way of the Prophet (PBUH) and the Companions.

Highlights

.

Keywords

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید (۱۳۶۷ش)، جلوه‌های تاریخ در شرح‌ نهج‌البلاغه، ترجمۀ محمود محمدی ‌دامغانی، تهران نشر نی.
  3. ابن‌اثیر جزری، مبارک ‌بن ‌احمد (1368ش)، النهایة ‌فی ‌غریب ‌الحدیث، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان،
  4. ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن (1979م)، الکامل ‌فی ‌التاریخ، بیروت: دار الصادر.
  5. ابن‌تیمیه، احمد (1412ق)، مجموع فتاوی، به‌کوشش عبدالرحمن نجدی، ریاض: بی‌نا.
  6. ابن‌جوزی، جمال‌الدین (1421ق)، صفة ‌الصفوة، قاهره: دار الحدیث.
  7. ــــــــ (1409ق)، القصاص و المذکرین، بیروت: مکتب الاسلامی.
  8. ابن‌حجر‌ عسقلانی، ابوالفضل احمد بن‌ علی (1968م)، تهذیب ‌التهذیب، بیروت: دار الصادر.
  9. ــــــ (1415ق)، الاصابة ‌فی تمییز الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  10. ــــــ ( 1404ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر.
  11. ابن‌حنبل، احمد (1416ق)، المسند، لبنان، بیروت: مؤسسة الرساله.
  12. ــــــ (1408ق)، الزهد، قاهره: دار الریان للتراث.
  13. ابن‌حوقل، محمد بن‌ علی (1938م)، صورة الأرض، بیروت: دار الصادر.
  14. ابن‌خلکان، ابوالعباس (1948م)، وفیات الاعیان وابناء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار الصادر.
  15. ابن‌سعد، محمد (1968م)، الطبقات، بیروت: دار الصادر.
  16. ابن‌سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1364ش)، الاشارات و التنبیهات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
  17. ابن‌‌عبدالبر، یوسف ‌بن ‌عبدالله (بی‌تا)، الاستیعاب فی المعرفة الاصحاب، بی‌جا: مکتبة نهضة المصر.
  18. ابن‌عدی، ابواحمد (1418ق)، الکامل فی الضعفاء الرجال، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  19. ابن‌عساکر، ابوالقاسم‌ علی ‌بن‌ حسن (1415ق)، تاریخ مدینة الدمشق، به‌کوشش علی شیری، بیروت: دار الفکر.
  20. ـــــــ (1979م)، تهذیب تاریخ ابن‌عساکر، بیروت: طبع دار المسیرة.
  21. ابن‌فارس، احمد (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  22. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل ‌بن ‌عمر (1407ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
  23. ابن‌ماجه، محمد ‌بن ‌یزید (1418ق)، السنن، بیروت: دار الجیل.
  24. ابن‌مزاحم، نصر (1382ق)، وقعه صفین، به‌کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره: المؤسسة العربیة الحدیثیه.
  25. ابن‌منظور، محمد‌ بن ‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت: دار الصادر.
  26. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله (1405ق)، حلیة الاولیاء، قاهره: مطبعة السعادة.
  27. الاجری، ابوبکر محمد بن ‌حسین عبدالله (1398ق)، اخلاق العلماء، عربستان صعودی: رئاسة إدارات البحوث العلمیة والافتاء.
  28. رفاعی، احمدفرید (1928م)، عصر المأمون، مصر: بی‌نا.
  29. بدوی، عبدالرحمن (1389ش)، تاریخ تصوف اسلامی، ترجمۀ محمدرضا افتخارزاده، بی‌جا: نشر افراز.
  30. پاکتچی، احمد (1383ش)، «بصره» در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد دوازدهم، تهران: انتشارات دایرةالمعارف بزرگ اسلام.
  31. توحیدی، ابوحیان (1419ق)، البصائر و الذخائر، بیروت: دار الصادر.
  32. حُصری، روضة الجمال (1422ق)، حیاة الحسن البصری و مسیرته العلمیه، دمشق: بی‌نا.
  33. ذهبی، شمس‌الدین (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، به‌کوشش مجموعة محققین بإشراف شعیب الأرناؤوط، بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
  34. ــــــــ (1419ق)، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  35. ــــــــ (2003م)، تاریخ الاسلام وَ وَفیات المشاهیر وَالأعلام، بی‌جا: دار الغرب الاسلامی.
  36. رضی، محمد بن حسین (۱۴۱۴ق)، نهج‌البلاغه (للصبحی صالح)، قم: هجرت.
  37. زین‌کوب، عبدالحسین (1394ش)، ارزش میراث صوفیه، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  38. سراج طوسی، ابونصر(1914م)، اللمع فی التصوف، تحقیق رینولد الین نیکلسون، لندن: مطبعة بریل.
  39. سزگین، فؤاد (1412ق)، تاریخ التراث العربیه، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
  40. سلمی، ابوعبدالرحمن (1424ق)، طبقات الصوفیه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  41. سید ترابی محمودآباد، سید حسن (1389)، «زمینه‌های زهد و تصوف در اندیشۀ حسن بصری»، نشریه عرفان اسلامی، دورۀ 7، شمارۀ 25: ۲۰۷ـ232.
  42. طبری، محمد بن جریر (1387ق)، تاریخ الطبری، بیروت: دار التراث.
  43. طریحی، فخرالدین بن محمد (1403ق)، مجمع البحرین، تهران: نشر مرتضوی.
  44. عطار نیشابوری، فریدالدین (1905م)، تذکرة الاولیاء، تصحیح رینولد الین نیکلسون، لیدن: مطبعة لیدن.
  45. عطوان، حسن (1371ش)، فرقه‌های اسلامی در سرزمین شام در عصر اموی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  46. فان اس، یوزف (1396ش)، کلام و جامعه در سدۀ دوم و سوم هجری، ترجمۀ فرزین بانکی‌پور، تهران: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
  47. کتابی، بدرالدین (1368ش)، مجموعه مقالات به انضمام پنج مقالۀ نیکلسون، تهران: نشر نوین.
  48. کشی، محمد بن عمر (1363ش)، اختیار معرفة الرجال، قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  49. کلابادی، محمد (۱۴۲۴ق)، التعرف لمذهب اهل التصوف، به‌کوشش عبدالحلیم محمود، قاهره: بی‌نا.
  50. مسعودی، ابوالحسن (1964م)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مصر: مطبعة السعادة.
  51. مشهدی نوش‌آبادی، محمد (1400)، «تأثیرگذارترین صوفیان و مهم‌ترین موضوعات عرفانی سدۀ دوم تا چهارم هجری»، مجله مطالعات عرفانی، شمارۀ ۳۳: 319ـ۳۴۴.
  52. مفید، محمد بن محمد (1383ش)، الجمل و النصرة العترة فی الحرب البصرة، ترجمۀ احمد مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
  53. مکی، ابوطالب محمد بن علی (1422ق)، قوت القلوب فی معاملة المحبوب، قاهره: چاپ محمود ابراهیم رضوانی.
  54. مهمانواز، علی (1395)، «پیوند زهد و حدیث در کتاب الزهد ابن‌مبارک»، دوفصلنامه علمی‌پژوهشی صحیفه مبین، شمارۀ 59: 105ـ۱۳۰.
  55. ناظم‌زاده قمی، سید اصغر (1386ش)، اصحاب امام علی(ع)، قم: بوستان کتاب.
  56. نشار، علی سامی (1978م)، نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، قاهره: بی‌نا.
  57. نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  58. ‌نویا، پل (۱۳۷۳ش)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  59. یاقوت حموی، ابوعبدالله (1399ق)، البلدان، بیروت: دار الاحیاء العربی.
  • Receive Date: 29 January 2023
  • Revise Date: 19 June 2023
  • Accept Date: 29 January 2023
  • Publish Date: 21 March 2022