Reflections of Mystical Thoughts in the Mirror of Vaez Qazvini's Poems

Document Type : Original Article

Author

Assistant Porfessor of Persian Language and Literature Dept Islamic Azad University Salmas Branch

Abstract

Mulla Mohammad Rafi Qazvini, known as Vaez, was a renowned poet and stylist of the Safavid era. His poetry collection reflects a commitment to both positive (encouraging) and negative (discouraging) methods, inviting the reader to embrace didactic-mystical thoughts. The didactic-mystical ideas in Vaez Qazvini's poetry are expressed in three ways:
Directly addressing humanity..1
Addressing the poet himself, indirectly imparting these thoughts to the audience..2
3.Addressing no specific individual, indirectly reminding the audience of these thoughts.
In this descriptive-analytical study, using library resources, most didactic-mystical thoughts are extracted and analyzed from the complete ghazals, scattered verses, and quatrains of Vaez Qazvini. The sources of didactic-mystical thoughts in Vaez Qazvini's poetry include Quranic verses, prophetic traditions, sayings of religious leaders, and the poems of previous Persian mystical poets. The study's results show that in his poems, especially the ghazals, with inspiration from the Indian style poets, didactic-mystical thoughts have a high frequency due to the horizontal connection of the ghazal verses and the use of metaphorical elements (compressed allegory and analogy style)

 
منابع
قرآن کریم.
آزاد بلگرامی، میر غلامعلی. (1393). کلیات آزاد بلگرامی. تصحیح، مقدمه و حواشی سید حسن عباس. چ1. هند: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران- دهلی نو.
اسیری لاهیجی، شمس‌الدین محمد. (1365). مثنوی اسرار الشهود. تصحیح برات زنجانی. چ1.تهران: انتشارات امیرکبیر.
برزی، اصغر. (1376). دیباچه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف. چ1. بناب: انتشارات اعظم بناب.
برومند سعید، جواد. (1383). آیین عشق دفتر نخست. چ1. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
بومری، احمد، واثق عباسی، عبدالله، و مشهدی، محمدامیر. (1400). بازتاب ادب تعلیمی در شعر غنی کشمیری و شاپور تهرانی. دوفصلنامۀ مطالعات شبه‌قارۀ دانشگاه سیستان و بلوچستان، 13(40)، 103-120.
تأثیر تبریزی، محسن. (1373). دیوان. تصحیح امین پاشا اجلالی. چ1. تهران: نشر دانشگاهی.
توحیدیان، رجب. (1387الف). اندیشۀ وحدت وجودی در تمثیلات صائب تبریزی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان. شمارۀ 17، 87-115.
توحیدیان، رجب . (1387ب). اوصاف عقل در تقابل با عشق و جنون در دیوان صائب تبریزی و دیگر عرفا. بهارستان سخن، فصلنامۀ علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی. 4(12)، 93-126.
توحیدیان، رجب . (1386). دل‌محوری و سیروسلوک درونی در دیوان شاه نعمت‌الله ولی و دیگر عرفا. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی. شمارۀ 10، 109-140.
جویای تبریزی. میرزا داراب بیگ. (1378). دیوان. به اهتمام پرویز عباسی داکانی. چ1. تهران: انتشارات برگ.
حافظ، شمس‎الدین محمد. (1374). دیوان، با مجموعۀ تعلیقات و حواشی علامه محمد قزوینی. به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار. چ5. تهران: اساطیر.
خاقانی شروانی. افضل‌الدین بدیل بن علی. (1374). دیوان، به کوشش ضیاءالدین سجادی. چ5. تهران: انتشارات زوّار.
خدیور، ‌هادی، و توحیدیان، رجب. (1389). عقل و تقابل آن با عشق و جنون در مثنوی و غزلیات شمس. فصلنامۀ تحقیقات زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، 2(3)، 29-54.
خسروی، حسین. (1397). بازشناسی ویژگی‌های سبک هندی. پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر کرد، شمارۀ 1(پیاپی 31)، 75-106.
دانش مشهدی، میر رضی. (1378). دیوان. تصحیح محمد قهرمان. چ1. مشهد: عاشورا.
راستگو، سید محمد. (1383). عرفان در غزل فارسی. چ1. تهران: علمی و فرهنگی.
زمانی، کریم. (1385). میناگر عشق، شرح موضوعی مثنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی. چ4. تهران: نشر نی.
سالک قزوینی. محمدابراهیم. (1372). دیوان. تصحیح و مقدمۀ عبد الصمد حقیقت. به کوشش احمد کرمی. تهران: ما.
سجادی، سید جعفر. (1389). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ9. تهران: انتشارات طهوری.
سرّاج طوسی، ابونصر. (1388). اللّمع فی التصوف. تصحیح و تحشیۀ رینولد آلن نیکلسون. ترجمۀ مهدی محبتی. چ2. تهران: اساطیر.
سعدی. (1375). بوستان سعدی (سعدی‌نامه). تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ5. تهران: خوارزمی.
سلیم تهرانی، محمدقلی. (1349). دیوان کامل. به تصحیح و اهتمام رحیم رضا. چ1. تهران: ابن‌سینا.
سلیمی خراشاد، سودابه، و کیخای فرزانه، حمیدرضا. (1398). بررسی مضامین عرفانی در شعر احمد عزیزی. فصلنامۀ عرفان اسلامی دانشگاه آزاد زنجان، 15(59)، 123-146.
سنایی غزنوی، حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم. (1388). دیوان سنایی غزنوی، به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی. چ7. تهران: انتشارات سنایی.
سیدای نسفی، میرعابد. (1383). دیوان. به اهتمام و تصحیح حسن رهبری. چ1. تهران: بین‌المللی الهدی.
شاه نعمت‌الله ولی، سید نورالدین. (1385). دیوان. چ2. تهران: انتشارات طلایه.
شبستری، شیخ محمود. (1382). گلشن راز. به اهتمام کاظم ذزفولیان. چ1. تهران: طلایه.
شوکت بخارایی، محمد اسحاق. (1382). دیوان. با تصحیح و مقدمۀ سیروس شمیسا. چ1. تهران: فردوس.
شهرت شیرازی، شیخ حسین. (1388). دیوان، شاعر ایرانی مقیم هند (قرن دوازدهم هجری). تصحیح و تحقیق غلام مجتبی انصاری، بازنگری و ویراستاری: علیرضا قزوه. چ1. دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران- دهلی نو.
صائب تبریزی، محمدعلی. (1375). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.
طالب آملی، سید محمد بن عبدالله. (بی‌تا). کلیات ملک‌الشعراء طالب آملی. به اهتمام و تصحیح و تحشیۀ طاهری شهاب. تهران: انتشارات کتابخانۀ سنایی، بدون نوبت چاپ
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد. (1386). دیوان عطار. به اهتمام و تصحیح محمدتقی تفضلی. چ12. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
فانی کشمیری، محسن. (1342). دیوان. گردآوری و تصحیح و حواشی از: گ.ل. تیکو. با مقدمۀ سعید نفیسی. چ1. تهران: انتشارات انجمن ایران و هند.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1376). احادیث و قصص مثنوی. ترجمۀ کامل و تنظیم مجدد: حسین داوودی. چ1. تهران: انتشارات امیرکبیر.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1375). شرح مثنوی شریف. چ7. تهران: انتشارات زوّار.
فیض کاشانی، ملّا محمد محسن. (1387). دیوان، 2 جلدی. چ3. قم: انتشارات اسوه.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1381). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایه. با تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلال‌الدین همایی. چ6. تهران: مؤسسۀ نشر هما.
کلیم کاشانی. ابوطالب. (1387). دیوان. تصحیح و مقدمۀ حسین پرتو بیضایی. بازخوانی و ویرایش سید محسن آثارجوی. چ1. تهران: انتشارات سنایی.
محسنی‌نیا، ناصر، برزگر خالقی، محمدرضا، نوروززاده چگینی، وحیده. (1390). پژوهشی دربارۀ جایگاه ادبیات تعلیمی در قصاید پارسی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 3(10)، 103-122.
محمدی، محمدحسین. (1374). بیگانه مثل معنی (نقد و تحلیل شعر صائب و سبک هندی). چ1. تهران: نشر میترا.
مرقی کاشانی (باباافضل)، افضل‌الدین محمد. (1366). مُصنّفات. تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی. چ2. تهران: چاپخانۀ نوبهار.
منصور حلّاج. (1375). دیوان، به انضمام شرح مبسوطی دربارۀ مکتب عشق الهی. چ9. تهران: انتشارات سنائی.
مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی. (1376). کلیات دیوان شمس تبریزی. با مقدمه و تصحیح محمد عباسی. چ8. تهران: انتشارات طلوع.
نظامی گنجوی. الیاس بن یوسف (1362). دیوان قصاید و غزلیات. با مقدمه و تصحیح سعید نفیسی. چ5. تهران: انتشارات فروغی.
نظامی گنجوی. الیاس بن یوسف (1374). احوال و آثار و شرح مخزن الاسرار نظامی. به کوشش برات زنجانی. چ1. تهران:  دانشگاه تهران.
نوربخش، سید جواد. (1382). کشکول نور. چ2. تهران: انتشارات یلدا قلم.
واعظ قزوینی، ملّا محمد رفیع. (1359). دیوان. به کوشش سید حسن سادات ناصری. تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علی‌اکبر علمی، بدون نوبت چاپ.
وحید قزوینی، میرزا محمد طاهر. (1394). دیوان، دوجلدی. تحقیق و تصحیح رقیه صدرایی. چ1. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  • Receive Date: 20 October 2024
  • Revise Date: 29 January 2025
  • Accept Date: 09 April 2025
  • Publish Date: 15 June 2025