Mystical Studies

بررسی نقادانه شخصیت و ویژگی های عرفانی خالد بن سنان در مکتب ابن عربی

Document Type : Original Article

Authors

1 University of Shahed

2 PhD in Islamic Philosophy and Theology from Shiraz University

Abstract

فصوص الحکم مهم ترین کتاب ابن عربی می باشد که در آن طی بیست و هفت فص به بررسی ابعاد عرفانی شخصیت های والای معنوی که اغلب آنان پیامبران(ع) هستند، پرداخته شده است. نام اکثر این اولیائ الهی در قرآن کریم آورده شده ولی از برخی از آنان مانند خالد بن سنان در قرآن ذکری به میان نیامده است. تنها مستند حدیثی ابن عربی در فص خالدی که حکمت صمدی را به او اختصاص می دهد، حدیثی منقول از امام صادق(ع) می باشد که مشابه آن در روایات اهل سنت یافت نشد. داستان و شرح حالی که ابن عربی و شارحین او در مورد خالد بن سنان بیان می دارند تفاوت هائی با حدیث شیعی در این زمینه دارد و لذا علی رغم تأثیر پذیری ابن عربی و شارحین او از این حدیث، کاملا نیز بدان وفادار نمانده اند. با وجود این، حدیث مورد استناد با برخی از احادیث دیگر شیعه و آیات قرآنی در تعارض و تنافی است. مهم تر اینکه برخی از راویان آن نیز ثقه و قابل اعتماد نیستند. بنابراین استناد قرار دادن این حدیث جهت اثبات فص خالدی از چندین جهت با انتقادات جدی مواجه است.
کلید واژگان: ابن عربی، خالد بن سنان، فصوص، حدیث.

 
منابع
قرآن کریم.
ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله. (۱۴۰۴ ق). شرح نهج البلاغه. چ1. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (۱۳۹۵ق). کمال الدین و تمام النعمة. چ1. تهران: انتشارات اسلامیه.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین علی. (1378). شرح فصوص الحکم. چ1. قم: انتشارات بیدار.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (۱۹۴۶م). فصوص الحکم. چ1. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (۱۴۲۲ق). محاضرة الأبرار و مسامرة الأخیار. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن عربی، محیی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیة. چ1. بیروت: دارالصادر.
پارسا، خواجه محمد. (بی‌تا). شرح فصوص الحکم (نسخۀ خطی). استانبول: کتابخانۀ شهید علی پاشا.
جاحظ، عمرو بن بحر. (1424). الحیوان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
جندی، مؤیدالدین. (۱۴۲۳ق). شرح فصوص الحکم. چ1. قم: بوستان کتاب.
جوهری، احمد عبدالغفور. (1404). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم. چ1. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۱ق). رجال العلامة الحلی. چ1. نجف اشرف: دارالذخائر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ القرآن. چ1. دمشق: دارالقلم، الدار الشامیة.
راوندی، قطب‌الدین. (1409ق). الخرائج و الجرائح. قم: مؤسسة الامام المهدی(عج).
کراجکی، ابوالفتح. (1427). الرسالة العلویة. قم: دلیل ما.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی. چ1. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کشی، محمد بن عمر. (1363). اختیار معرفة الرجال. چ1. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
کاشانی، عبدالرزاق. (1370). شرح فصوص الحکم. چ1. قم: انتشارات بیدار.
قیصری، داوود. (1375). شرح فصوص الحکم. چ1. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ1. قم: مکتبة النشر الاسلامی.
طبرسی، احمد بن علی. (۱۴۰۳ق). الاحتجاج على أهل اللجاج. چ1. مشهد: نشر مرتضی.
طریحی نجفی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409). العین. قم: مؤسسۀ دارالهجرة.
مصطفوی، حسن. (۱۳۶۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چ1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مکاری شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. چ1. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
میرداماد، محمدباقر بن محمد. (۱۴۰۳ق). التعلیقة على أصول الکافی. چ1. قم: مؤسسة الخیام.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. چ1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • Receive Date: 25 June 2024
  • Revise Date: 15 May 2025
  • Accept Date: 26 June 2025
  • Publish Date: 08 September 2025