Exploring the concept of “Vaqt” in mysticism and psychology (mindfulness approach)

Document Type : Original Article

Author

Higher Education Center of Eghlid , Department of Persian Language and Literature, Eghlid, Iran

Abstract

Concepts for it in ancient Sufism texts. Being aware of the “Owqat” )plural of Vaqt) and understanding the conditions of the Vaqt is considered one of the distinctive characteristics of a Sufi. This study shows that most of the definitions of the term " Vaqt " are consistent with the concepts and principles of mindfulness, which is a new approach in psychology. In mindfulness, using eastern traditions, especially Buddha's teachings, an effort is made to create a balance in a person's life, and a person relies on the present time and awareness to witness his mental and physical events, in order to accurately identify the emotions he experiences. By accepting them, experience a better and healthier life.
In the present article, an attempt has been made to answer the question, which definitions of the term "Vaqt " in mysticism correspond to the principles and concepts of mindfulness? The results of the research show that most of the concepts and principles raised in mindfulness such as: emphasis on the present, being aware of the feelings that a person experiences at the moment, becoming one with the whole being, surrendering, accepting and letting go are consistent with the definitions of Vaqt in mysticism.

منابع
آلیدینا، شاماش. (1401). ذهن‌آگاهی. ترجمۀ مژگان صلواتی، مریم فرحزادی و نفیسه درودیان. تهران: آوند دانش.
اصلاحی، فاطمه، ابوالمعالی الحسینی، خدیجه، اصغرنژاد، علی‌اصغر و خلتعبری، جواد. (1399). بررسی استعاره‌های مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در ابیات مولانا. پژوهش‌های مشاوره، 19 (73)، 60-99.
انصاری، خواجه عبدالله. (بی‌تا). طبقات الصوفیه. تصحیح عبدالحی حبیبی. بی‌جا: بی‌نا.
برومند سعید، جواد. (1361). پژوهشی در شناخت عرفان ایرانی (ابن الوقت). چیستا، شمارۀ 13، 342ـ362.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1389). شرح شطحیات. تصحیح هانری کربن و ترجمۀ مقدمۀ فرانسوی از دکتر محمدعلی امیر معزّی. تهران: طهوری.
بینا، محسن. (1354). مقامات معنوی (ترجمه و تفسیر منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری). تهران: بی‌نا.
پورجوادی، نصرالله. (1388). مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی. چ2. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
پورمحمدی، سمیه و باقری، فریبرز. (1394). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر پردازش شناختی خودکار. فصلنامۀ مطالعات روان‌شناختی، 11 (3)، 142-162.
تمنایی‌فر، شیما، اصغرنژادفرید، علی‌اصغر، میرزایی، مصلح و سلیمانی، مهدی. (1395). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامۀ پنج‌عاملی ذهن‌آگاهی. روان‌شناسی تحولی (روان‌شناسان ایرانی)، 12 (47)، 321-329.
حمیدیان، ساجده، امیدی، عبدالله، پورابوالقاسمی، راحیل، نظیری، قاسم و موسوی‌نسب، مسعود. (1395). اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در ترکیب با دارودرمانی در مقایسه با دارودرمانی بر افسردگی و خشم بیماران مبتلا به اختلال افسرده‌خویی. مطالعات روان‌شناختی، 12 (3)، 83-102.
دابولکار، وینی. (1401). ذهن‌آگاهی، پیوند با خود واقعی. ترجمۀ شاهین غفاری. تهران: مؤسسۀ انتشارات فلسفه.
دانش‌پژوه، محمدتقی (مصحح کتاب). (1364). یواقیت العلوم و دراری النجوم. تهران: اطلاعات.
رابرتز، تامس. (1400). تمرین‌هایی برای ذهن‌آگاهی. ترجمۀ غزال گلشنی، لؤلؤ واشقانی و سید پیمان رحیمی‌نژاد. چ3. تهران: روان‌شناسی و هنر.
رحیمی، ناصر و ادهم، رحیمه. (1400). جایگاه وقت در تصوف. پژوهشنامۀ عرفان، 12 (24)، 69-88.
رستاد، الهام. (1402). وقت از نگاه روزبهان با تکیه بر شرح شطحیات، چهارمین کنفرانس ملی نوآوری و تحقیق در فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی. تهران: ایران.
زارع، حسین، زارع، مریم، خالقی دلاور، فائزه، امیرآبادی، فاطمه و شهریاری، حسنیه. (1392). ذهن‌آگاهی و دیابت: اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی‌بر کاهش استرس بر کنترل دیابت. علوم پزشکی رازی، 20 (108)، 39-47.
زاهدزاده، فروغ و جوهری‌فرد، رضا. (1397). بررسی تأثیر هنردرمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر باورهای فراشناختی و ذهن‌آگاهی زنان مبتلا به افسردگی. روان‌پرستاری، 6 (5)، 42-49.
زمانی، کریم. (1395). شرح جامع مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.
سجادی، سید جعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
سرّاج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی. (1914م). اللمع فی التصوف. تصحیح رنولد آلن نیکلسون. لیدن: مطبعه بریل.
شاهرخی، فرنگیس. (1394). بررسی معنای اصطلاحی «وقت» در کتب و متون عرفانی. همایش بین‌المللی جستارهای ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی. تهران: ایران.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1384). تذکرة الاولیا. به کوشش آ. توکلی. چ9. تهران: بهزاد.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین و طلیعه‌بخش، منیره. (1395). نسبت زمان، وقت و وجد عارفان. یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی. گیلان: ایران.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1374). ترجمۀ رسالۀ قشیریه (ترجمۀ ابوعلی بن احمد عثمانی). با تصحیحات و استدراکات بدیع‌الزمان فروزانفر. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
کابات‌زین، جان. (1401). ذهن‌آگاهی برای آغازگران. ترجمۀ غزال گلشنی و سید پیمان رحیمی‌ن‍ژاد. چ6. تهران: روان‌شناسی و هنر.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1387). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة در تصوف اسلامی. تصحیح جلال‌الدین همایی. چ8. تهران: هما.
گوردون، تیموتی، بوروشوک، جسیکا و فِرِل، استیو. (1400). درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر پایۀ یوگا. ترجمۀ حسین زارع و مینا بختیاری. چ1. تهران: نواندیش.
مدنی، امیرحسین. (1388). ابن‌الوقت و ابوالوقت. رشد آموزش زبان و ادبیات فارسی، 23 (1)، 16-17.
میهنی، محمد بن منور. (1389). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. چ9. تهران: آگه.
ناظری، افسانه. (1389). وقت صوفی. پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 16، 55-80.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1387). کشف المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چ4. تهران: سروش.
  • Receive Date: 02 November 2024
  • Revise Date: 11 July 2025
  • Accept Date: 15 July 2025
  • Publish Date: 08 September 2025