Analyzing the relationship between Shari'ah, Tariqah, and Haqiqah in mystical works with a focus on addressing criticisms from critics

Document Type : .

Authors

1 Department of Islamic Ethics, Faculty of Education and Islamic Thought

2 PhD graduate in Islamic Ethics Teacher Training, Islamic Studies University of Qom

Abstract

One of the challenging topics between mystics and jurists is the amount of attention to the inner and truth of the law. The mystics have taken a comprehensive look at the rulings, customs, and teachings of religion by designing a system of law, method and truth. But the same view has been criticized. To understand and judge more accurately, it is necessary to review the concept of these three words and their relationship with each other. Therefore, the purpose of this study is to examine the concept and relationship of the Shari'a, the way and the truth in the mystics 'view and to respond to critics' bugs in an analytical descriptive method based on the narrative, rational and intuitive evidence. The result is that the Shari'a includes jurisprudential and the appearance of ethics, the manner of humanity, and the esoteric dimension of ethics and truth related to the inner intuition of transcendence, his names and attributes. The relationship between the Shari'a is not transverse, but long, and each is the inner case. Therefore, the interpretation of the cortex to the law does not mean disregard for it, and the law is the cause of the truth and survival; So human beings are never needed from the Shari'a. The truth does not add anything to the Shari'ah and the intuition is not the disadvantage of reason and revelation, and the criterion of witnesses is the Shari'a.

 

منابع

قرآن کریم.
آملی، حیدر. (1394). نص النصوص فی شرح الفصوص. قم: بیدار.
آملی، حیدر. (1368ش). جامع الأسرار و منبع الأنوار. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
آملی، حیدر. (1382). انوار الحقیقة و اطوار الطریقة و أسرار الشریعه. چ1. قم: نور علی نور.
آملی، حیدر. (1422ق). تفسیر المحیط الأعظم. چ3. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
ابن‌ابی‌جمهور. (1403ق). عوالی اللئالی. قم: مؤسسۀ سیدالشهدا.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیة (اربع مجلدات). بیروت: دارالصادر.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (1421ق). مجموعه رسائل ابن‌عربی. بیروت: دارالمحجة البیضاء.
ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: الاعلام الاسلامی.
ابن‌منظور، محمد. (1414ق). لسان العرب. بیروت: انتشارات دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابونصرسراج، عبدالله. (1421). اللمع فی التصوف. بیروت: دارالکتب العلمیه.
امینی‌نژاد، علی. (1394). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
انصاری، زکریا. (1428ق). نتائج الافکار القدسیة فی بیان معانی شرح الرسالة القشیریه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
انصاری، عبدالله. (1377). مجموعه رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری. تهران: توس.
انور فؤاد، ابی‌خزام. (1993م). معجم المصطلحات الصوفیه. بیروت: مکتبة لبنان الناشرون.
اهل سرمدی، نفیسه و گنجور، مهدی. (1397). الگوی شبکه‌ای شریعت در نظریۀ معرفت ابن‌عربی و پیامدهای انسان‌شناختی آن. نشریۀ فلسفۀ دین، 15 (2)، 441-462.
بستانی، فؤاد. (1375ش). فرهنگ ابجدی. چ2. تهران: اسلامی.
جامی، عبدالرحمن. (1370). نفحات الانس. تهران: اطلاعات.
جرجانی، علی. (1370ش). التعریفات و یلیه بیان رسالة إصطلاحات رئیس الصوفیه الواردة فی الفتوحات المکیه). چ4. تهران: ناصرخسرو.
جعفری، محمدتقی. (1378). عرفان اسلامی. تهران: مؤسسۀ نشر کرامت.
جوادی آملی، عبدلله. (1388). تفسیر تسنیم. قم: مؤسسۀ اسراء.
حیدری، فاطمه و کیانی، مریم. (1394). التزام مولانا جلال‌الدین به شریعت، طریقت و حقیقت. نشریۀ عرفان اسلامی، شمارۀ 44، 181.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1399). حافظ‌نامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
خطیبی، محمد. (1386). فرهنگ شیعه. قم: زمزم هدایت.
راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. چ1. بیروت: دارالقلم.
رحمتی، حسین، دلبری، شهربانو و اسدبیگی، اردشیر. (1401). جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر صائن‌الدین بن ترکه. نشریۀ مذاهب اسلامی، شمارۀ 17، 385-404.
رحیمی، امین. (1378). گفتاری در خصوص شریعت، طریقت، حقیقت. پژوهشنامۀ ادبیات و علوم انسانی، شمارۀ 25، 227-238.
رمضانی، حسن. (1393). بررسی مسئلۀ ظهور حقایق و بطلان شرایع در عرفان اسلامی. فصلنامۀ حکمت اسلامی، شمارۀ 1، 73-98.
رمضانی، رضا. (1381). معرفت‎شناسی عرفانی. قبسات، شمارۀ 24، 15-39.
زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف. بیروت: دارالکتاب العربی.
ژنده‎پیل، احمد. (بی‌تا). مفتاح النجات. ایران: بنیاد فرهنگ ایران.
سجادی، جعفر. (1379). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
سجادی، جعفر. (1373). فرهنگ معارف اسلامی. چ3. تهران: کومش.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1375). رسائل شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شجاعی، غلامعلی. (1381). شریعت، طریقت، حقیقت در سلوک عرفانی تشیع. فرهنگ جهاد، شمارۀ 4، 16.
صفار، محمد. ( 1404ق). بصائر الدرجات. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
طباطبایی، محمدحسین. (1360ق). رسالة الولایه. چ1. قم: مؤسسة اهل البیت(ع).
طباطبایی، محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ2. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین. (1375ش). مجمع البحرین. چ3. تهران: مرتضوی.
عجم، رفیق. (1999م). موسوعة مصطلحات التصوف. چ1. بیروت: مکتبة لبنان الناشرون.
عطار، فریدالدین. (1345). تذکرة الاولیاء. انتشارات زوار.
فخر رازی، محمد‌. (1420). تفسیر کبیر‌. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل. (1409ق). کتاب العین. چ2. قم: نشر هجرت.
فنایی اشکوری، محمد. (1400). شاخصه‌های عرفان ناب شیعی. قم: بوستان کتاب.
قرشی، علی‌اکبر. (1371ش). قاموس قرآن. چ6. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قشیری، ابوالقاسم. (1374). الرسالة القشیریه‌. چ1. قم: انتشارات بیدار.
قیصری، داوود. (1375ش). شرح فصوص الحکم (القیصرى). تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
کاشانی، عبدالرزاق‌. (1426ق[الف]). اصطلاحات الصوفیه‌. بیروت: دارالکتب العلمیه.
کاشانی، عبدالرزاق. (1426ق[ب]). لطائف الاعلام فی إشارات أهل الالهام. چ1. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
کلاباذی، ابوبکر محمد بن ابراهیم‌. (1933م). التعرف لمذهب التصوف‌. مصر: مطبعة السعادة..
کلینی، محمد بن یعقوب. (بی‌تا). کافی‌. قم: دارالحدیث.
گودرزی، محمد. (1388). شریعت، طریقت، حقیقت از منظر ابن فارض و شیخ محمود شبستری. نشریۀ عرفان اسلامی، 5 (19).
مصطفی، ابراهیم‌. (1989م). المعجم الوسیط‌. ترکیه: دارالدعوه.
مطهری، مرتضی. (1394). عرفان اسلامی. تهران: بینش مطهر.
مطهری، مرتضی‌. (1377). مجموعه آثار شهید مطهری‌. تهران: صدرا.
مظاهری، عبدالرضا. (1392). چگونگی پیوند شریعت با طریقت و حقیقت ازطریق آیات و روایات. نشریۀ سراج منیر، شمارۀ 13.
مکارم شیرازی، ناصر‌. (1427ق). دائرةالمعارف فقه مقارن‌. قم: مدرسة الامام علی.
مکی، ابو طالب‌. (1417ق). قوت القلوب فی معاملة المحبوب‌. بیروت: دارالکتب العلمیه.
موسوی، علیرضا. (1402). مجموعه مقالات همایش ملی تصوف، شاخصه‌ها و نقدها. قم: بوستان کتاب.
مولوی‌، جلال‌الدین محمد بلخی رومی‌. (1373ش)‌. مثنوی معنوی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
میبدی، احمد. (1371). کشف الاسرار و عدة الابرار. تهران: امیرکبیر.
محمد بن انور‌. (1386). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید‌. به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
نسفی، عزیزالدین‌. (1386). الانسان الکامل‌. چ8. تهران: انتشارات طهوری.
نعمت‌الله، ولی. (1357). رسائل شاه نعمت‌الله ولی. تهران: خانقاه نعمت‌اللهی.
واحدجوان، وحید‌. (1397). وحدت وجود در عرفان اسلامی‌. قم: انتشارات سبط النبی.
واحدجوان، وحید‌. (1400). آشنایی با آداب و اسرار نماز‌. تهران: فضیلت علم.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان هجویری‌. (1375). کشف المحجوب‌. چ4. تهران: طهوری.
یثربی، یحیی‌. (1377). عرفان نظری‌. قم: بوستان کتاب.
یزدان‌پناه، یدالله. (1393). مبانی و اصول عرفان نظری. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  • Receive Date: 25 January 2025
  • Revise Date: 17 May 2025
  • Accept Date: 29 July 2025
  • Publish Date: 08 September 2025