نویسنده

• محمّد پارسانسب

دانشگاه تربیت معلّم تهران

چکیده

مفهوم آرزو، از بنیادی ترین مفاهیم فرهنگ و ادب صوفیانه و از پربسامدترین مضامین و نقشمایه های قصّه های فارسی است. گونه شناسیِ این نقش مایه و نیز، تبیین اهداف، مصادیق و کارکردهای آن، با تأکید بر متون صوفیانه، هدف نوشتار حاضر است. این بررسی، نشان میدهد که: اولاً، هر چند آرزوهای صوفیانه، مراتب و مصادیقِ عالی و حقیر دارد، بیشترینۀ آرزوهای صوفیان، از سنخ مقولات مادّیِ ناچیز و در ردیف هوس هاست. ثانیاً، از آنجا که آرزو داشتن در نظر اهل تصوّف، ایستادن در برابر مشیّت الهی و زیرپا نهادن تعالیم مشایخ قلمداد میشود، امری نکوهیده است. ثالثاً، در اغلبِ موارد، آرزوها به ویژه آرزوهای مادّی، محقّق نمیشوند و در صورت تحقّق، پشیمانی و یا مجازات در پی دارند. رابعاً، آرزو در دو کتاب مصیبت نامه و منطق الطّیر، سویهای مثبت دارد، چرا که صاحبان آرزو (سالک/مرغان)، به مرتبۀ نفی کاملِ وجود خویش و فنا در حق رسیدهاند، پس آرزویشان(وصال حق/ رسیدن به سیمرغ) محقّق میگردد. خامساً، آرزو در داستان های صوفیانه، عموماً چهار کارکرد دارد: عنصر آغازگر داستان؛ عنصر داستان ساز؛ عنصر مکمّل داستان؛ و عنصر پایانبخش.

کلیدواژه‌ها

• آرزو
• هوس
• آرزوهای صوفیانه
• نقش مایه

عنوان مقاله [English]

Wish in the Sufi Tales

چکیده [English]

The concept of wish is one of the most basic concepts of the Sufi literature and culture. Also, it is of high frequency in themes and motives of Persian tales. In the present article an attempt has been made to examine the typology of this motive, its goal, examples and functions in the Sufi texts. This survey clarifies the following.
1) Although the mystical desires have high as well as low examples, but most of them are material and worthless so as they may be reckoned among caprices.
2) Since, to wish, from viewpoint of Sufism, regarded as objection against the Divine providence and teachings of spiritual masters, it is taken blameworthy.
3) In most cases, desires in general and material desires in particular are not fulfilled, and if so, they will bring up repentance and punishment.
4) Desire in Manteq al-Tayr and Mosibat Nāma of Attār has a positive direction, and since the aspirants-birds or followers of the path-have reached the full self-negation and annihilated in the Ultimate Reality, so their wish which is the integration with The Real is fulfilled.
5) Wish in Sufi tales has generally four functions:
i) The starter element of story
ii) The formative element of story
iii) The complementary element of story
iv) The concluding element of story

کلیدواژه‌ها [English]

• Wish
• Caprice
• Sufi Desires
• Motive