نویسنده

• مصطفی گرجی

دانشگاه پیام نور و عضو پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی

چکیده

یکی از عارفان و مشایخ بزرگ مکتب خراسان و حکمتخسروانی، شیخ ابوالعباس احمد ابن محمد ابن عبدالکریم قصاب (یا قصار) آملی طبرستانی(314-424 ﻫ.ق) است. درباره احوال، سلوک و طریقت و کرامت‌های او در متون متقدّم، جستارهای پراکنده‌ای وجود دارد که نیاز به بررسی و تأمّل محققانه‌ای دارد. اما آنچه در این جستار آمده است، اشاره به کنشی از اوست که تا جایی که نگارنده جستجو کرده، تقریباً در هیچ متن عرفانی نظیر ندارد. این کنش و حکایت در حالتی است که یکی از مریدان، از شیخ کفش(: نعلین) تقاضا می‌کند. این حکایت، فقط در نسخه میکروفیلم مرادالمریدین آمده و در متونی که درباره احوال او بحث کرده‌اند، سابقه ندارد. نگارنده در این مقاله با توجه به موارد مشابهی چون نعلین مخصوص پیامبر اسلام، کفش مخصوص بایزید، تأکید شمس تبریزی بر لزوم کفش مخصوص یک فرقه، دیدگاه طریقت مولویه درباره کفش به عنوان پای‌افزار پیران و اختصاص هزینه خاص برای خریدن نعلین و همچنین تأکید بر تقدّس کفش در آیین فتوت به این نتیجه رسیده است که بخشیدن نعلین و طلب کفش از پیر، عملی آیینی در تصوف- ضمن این‌که نشان‌دهنده ابزار شناسایی فرقهای از فرق دیگر است- مبیّن این نکته است که قصاب، پیرو آیین فتیانی است که مختص ایرانیان بوده است.

کلیدواژه‌ها

• قصاب آملی
• آیین کفش بخشیدن
• آیین فتوت
• کشف
• نعلین