نویسنده

• فریده وجدانی

دانشگاه زنجان

چکیده

بررسی و نقد شیوه یادکرد حمدون قصّار در منابع معتبر تصوف، ازآغاز قرن چهارم تا حـدود قرن سیزدهم، بخش نخست این مقاله را تشکیل می‌دهد. بخش دوم، اطلاعاتی از زندگانی این عالم فقیه و محدث را در بر می‌گیرد و به این پرسش‌ها که آیا می‌توان حمدون قصّار را مؤسس فرقه ملامتیه نامید؟ و آیا پیروان حمدون در زمان حیاتش به نام حمدونیّه یا قصّاریه خوانده می‌شده‌اند، پاسخ می‌گوید و سپس، به طرح آرا و اندیشه‌های او می‌پردازد. بررسی ما نشان می‌دهد که وی خلق، نفس و دنیا را از موانع عمده راه کمال آدمی می‌شمارد و به برگذشتن از آن‌ها توصیه و تأکید دارد و برای نیل به این مقصود، روش ‌های تربیتی خاصی نیز ارائه می‌کند؛ اما برخلاف آنچه بعضاً ادعا می‌شود در گفتار، کردار و شیوه تعلیمی‌اش، از آنچه اسباب بغض و نفرت خلق را فراهم آورد و ملامت آنان را برانگیزد، کم‌ترین نشانی یافت نمی‌شود. در این مقاله به ضرورت، از شیوه زندگی حمدون نیز سخن به میان آمده و آشکار شده که وی علی‌رغم آن‌که در خوارداشت نفس خویش می‌کوشد و بر خود سخت می‌گیرد، دیگران را گرامی می‌دارد و با آنان رابطه‌ای مبتنی بر مدارا و اغماض دارد. به علاوه او از مسائل پیرامون خویش نیز غافل نیست و از فرصت‌ها برای شناساندن آفات اجتماعی روزگارش بهره می‌جوید.

کلیدواژه‌ها

• حمدون قصّار
• ملامتیّه
• قصّاریه
• حمدونیّه
• تصوّف خراسان