نویسنده

• سیدمحمد راستگو

دانشگاه کاشان

چکیده

می‌دانیم که پاره‌ای از متون به‌ویژه متون عرفانی و ادبی، چندسویه و توی در توی‌اند و همین ویژگی، آن‌‌ها را پذیرای تفسیرهای گوناگون می‌کند. این تفسیرهای گوناگون هرچند بییشتر درونی‌اند و بر پایه‌ی برداشت‌های معنایی استوار، گاه نیز برونی‌اند و بنیادگرفته بر گونه‌گون‌خوانیِ متن. بر این پایه‌ها در این گفتار، واژه‌ی «قدرت» دربیت زیر از مثنوی را که در مقاله‌ی پیشین، هم‌گام با دیگر گزارشگران مثنوی، به گونه‌ی «قُدرت» (= توانایی) خوانده و تفسیر شده بود، به گونه‌ی «قَدرت» (= قدر تو) خوانده‌ایم و تفسیر دیگری از آن به دست داده‌ایم. گر جهان پیشت بزرگ و بی‌بنی است پیش قدرت ذره‌ای می‌دان که نیست بر پایه‌ی خوانش نخست، بیت بیانگر قدرت بی‌کران خداست که بر هر چیز تواناست و در زبان پاره‌ای از عارفان «جهان قدرت» خوانده شده است؛ و بر پایه‌ی خوانش دوم، بیت بیانگر شکوه بی‌کران انسان است که در زبان عارفان «عالم اکبر» خوانده شده و این‌که «بیرون ز تو نیست آن‌چه در عالم هست / از خود بطلب هر آن‌چه خواهی که تویی». به مناسبت، به چند بیتِ پیش و پسِ این بیت نیز نگاهی افکنده‌ایم و چندگونه‌خوانی‌ها و چندمعنایی‌هایِ آن‌ها را نیز نشان داده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

• مثنوی
• چندمعنایی
• گونه‌گون‌خوانی
• قدرت
• انسان
• عالم اکبر