نویسنده

• سید محمد راستگو

دانشگاه کاشان

چکیده

یکی از بن‌مابه‌های برجسته در سروده‌های عرفانی، بویژه عرفان رندانه، که نشانگرِ یکی از آموزه‌ها و آزموده‌های عارفان نیز هست، «نظربازی» است. نیز کلیدواژهای وابسته بدان یا برآمده از آن مانند نظرباز، صاحب‌نظر، اهلِ نظر، علمِ نظر، و ... . در این گفتار نخست به کوتاهی، باز نموده‌ایم که چگونه واژگانی چون نظربازی که در زبان و فرهنگ مردمی نشانگرِ خوهایی ناپسندیده‌اند، چونان کلیدواژه به زبان و فرهنگِ عرفانی راه یافته‌اند، سپس نشان داده‌ایم که نظربازی که نزد مردم به معنیِ چشم‌چرانی است، نزد عارفان نشانگرِ چندگونه تجربه‌ی عرفانی است: 1. این تجربه که عارف در عشق و عرفان به جایی می‌رسد که بر هرچه می‌نگرد، خدا و جلوه‌های خدا را می‌بیند و با آن‌ها نظربازی می کند؛ 2. آن دست تجربه‌ها که ز ملک تا ملکوت حجاب از پیش عارف برداشته می‌شود و چشم او به زیبایی‌های غیبی گشوده می‌گردد و چه بسا یار آسمانی خویش را در زیباترین چهره و پیکره‌ی انسانی می‌بیند و با او و آن‌ها نظر می‌بازد؛ 3. در آن‌گونه تجربه‌ها که عارف به درون خویش راه می‌یابد و با زیبایی‌ها و دیدنی‌های شگرفی که در خویش می‌بیند، نظربازی می‌کند. (در گزارش این تجربه‌ها به نکته‌هایی چون: تجلی، تمثّل، نظام احسن، شاهدبازی و ... نیز اشاره‌هایی داشته‌ایم)، سپس یاد کرده‌ایم که نظرباز، صاحب‌نظر، اهل نظر و ... کسی است که به چنین تجربه‌هایی توانایی یابد، چنان‌که علم نظر، آگاهی از رسم و راه نظربازی است و دانستنِ معانیِ و شیوه‌های آن، چگونگیِ رسیدن به آن، آفت و آسیب‌های آن و ... . در پایان نیز آسیب‌شناسانه به لیز و لغزان بودن این شیوه‌ها و سوء استفاده‌هایی که بویژه صوفی نمایان از آن‌ها کرده و می‌کنند، اشاره کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

• نظربازی
• نظرباز
• صاحب‌نظر
• اهلِ نظر
• علمِ نظر

عنوان مقاله [English]

Voyeurism

نویسنده [English]

• m Rastgoo

چکیده [English]

Voyeurism is a mystical term.
It's literal meaning is very much different from it's mystical one. For ordinary people, it signifies a negative sensual behaviour. Sufis have barrowed this term and given it new figurative meaning. The most common figurative meaning associated with this term in sufism which is also related to it's original meaning of sensual looking is seeing God through tooking at the world. The other meaning is that the sufi sees God's angels in the face of beautiful people in his imagination. The present paper elaborates on five mystical meaning of the term.

کلیدواژه‌ها [English]

• voyeurism
• manifestation
• perssonification