نویسنده

• محمدرضا شفیعی کدکنی

دانشگاه تهران

چکیده

در مقاله حاضر نشان داده می شود که سعدی ـ شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم ـ علاوه بر استادی در انواع سخن، در سلک اصحاب فتوّت و جوانمردی حضور، و در فرقه سقّایان این طریقت عضویت داشته است. همچنین روشن می شود که او در این راه صاحب سلوک بوده و در سلسله پیران و مشایخ این طریق، صاحب جایگاه بوده است. نویسنده می پذیرد اسنادی که در این مقاله برای اثبات این مدعا ارائه می شود، تاب نقد تاریخی را ندارد، اما چندان دور از حقیقت نمی بیند که سعدی در زنجیره ای قرار گیرد که در فتوت و جوانمردی فرزند معنوی شیخ شهاب الدین به شمار آمده باشد. اما اینکه سعدی از میان اصناف گوناگون جوانمردی چرا در فرقه سقایان قرار می گیرد، شاید از آن رو باشد که میان سقایی و مداحی رابطه ای وجود دارد ـ چنانکه در فتوت نامه ها آمده است ـ و برای سعدی که در مدیح رسول و اهل بیت او و صحابه او بالاترین جایگاه تاریخی را داشته، ورود به این سلک غیرمنطقی نمی نماید. نکته آخر آنکه سقا شدن سعدی نه از رهگذر نیاز شغلی بوده، بلکه ظاهراً از رهگذر پیری به این سلک درآمده که او از جماعت سقایان بوده است، وگرنه قراینی در این گفتار می آید که نشان می دهد سعدی در کمال تموّل و ثروت می زیسته و درگاهش مانند درگاه سلاطین و امرا، دارای حاجب و دربان بوده است.

کلیدواژه‌ها

• سعدی
• اصحاب فتوت
• جوانمردان
• سقایان