نویسنده

• حسین حیدری

دانشگاه کاشان

چکیده

بر حسب آیات متعدد قرآن کریم، ابلیس از دستور خداوند مبنی بر سجده در برابر آدم استکبار ورزید و سرپیچی کرد، در نتیجه، مورد لعنت حق تعالی قرار گرفت، ولی به او اجازه داده شد که تا رز قیامت به اغوا و تسویل بندگان بپردازد. بر اساس آموزه مذکور، جمهور مسلمین او را مجرم شمرده و همواره بر او لعنت فرستاده و از شرّ او استعاذه جسته اند، ولی تعدادی از پیشروان عرفان مکتب سکر به ویژه حلاج، عین القضاه و احمد غزالی برای ابلیس سیمایی عاشقانه ترسیم کرده اند و سجده نکردنش را ناشی از غیرت عاشقانه توحیدی او دانسته و ابلیس را تا مرتبه سید و سرور موحّدان برکشیده اند. این مقاله، سیمای دوگانه ابلیس را در آیینه سخنان حکیم سنایی ترسیم و با آیات قرآن، احادیث و سخنان عارفان و پیشروان فرق مهم کلامی، مقایسه می کند و در صدد اثبات این مدعاست که نگاه حکیم غزنوی در مورد ایمان یا کفر، و اجبار یا اختیار ابلیس با نظرگاه اشاعره و معتزله فاصله بسیار دارد و با موقف مرجئه، همسویی بیشتری نشان می دهد

کلیدواژه‌ها

• ابلیس
• شیطان
• سنایی
• اشاعره
• مرجئه
• معتزله

عنوان مقاله [English]

The twofold face of Eblis in Hakim sanayi‘s works

نویسنده [English]

• h Heydari

چکیده [English]

According to numerus Quranic Verses¡ Iblis(satan) snobbed and disobeyed God¡ s order of prostrating before Adam.Consequently¡ he was cursed by the Exalted God nonetheless¡ he was given permission to template and seduce God¡s servants until the Judgment Day. In accordance
with this principle¡ the mass of Muslims found him guilty¡ cursed him
continually¡ and sought refuge to God from his evil.But some outstrippers of
the Sufi School of Intoxication¡ Specially Hallaj¡ Eyn al-Ghozat¡ Ahmad Ghazali
drew an amorous visage for Iblis and considered his refusal to prostrate as a
result of his monotheistic amorous zeal.They also promoted him to the high
position of the lord of monotheists.
This article describes the twofold face of Iblis in Hakim Sanaei¡s speeches¡
and compares them with Quranic Verses¡ prophetic traditions¡ and the remarks
of mystics and the pioneers of important theological sects.It tries to
prove the claim that Hakim Sanaei¡s view regarding Iblis¡s faith or disbelief¡
compulsion or choice is too different from the view points of Asharites and
Mutazilites rather it is more similar to Murji¡ ites¡ view.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iblis¡ Satan¡ Sanaei¡ Quran¡ Islamic Mutazilites¡ murji¡ites