نویسندگان

• محسن قاسم پور
• یحیی میرحسینی
• مرتضی سلمان‌نژاد

چکیده

یکی از روش‌های تفسیری کهن، روش تفسیری عرفانی است. در عصر حاضر، این روش تفسیری نیز با تفاوت‌هایی، راهش را ادامه داده است. این تفاوت‌ها و تمایزها به قدری است که می‌توان تفسیر عرفانی را به دو شاخه متقدم و متأخر تقسیم کرد. از نمونه آثار برجسته‌ای که بر اساس روش تفسیری عرفانی متأخر، در مکتب امامیه نگاشته شده‌اند، می‌توان به تفسیر کیوان قزوینی، مخزن العرفان بانوی اصفهانی و آثار تفسیری علی صفایی حائری اشاره کرد. مفسران عرفانی متأخر، فهم قرآن را تعمیم داده‌ و به نوشتن تفسیرهای عامه‌پسند همت گماشته‌اند. این گرایش، رویکرد شایع و رو به گسترشی دارد که اثر بسیار زیادی بر فضای فکری جامعه‌ـ چه در سطح خواص و چه عامه مردم‌ـ نهاده است؛ از این رو نقد و تحلیل این گرایش ضروری به نظر می‌رسد. این روش تفسیری هرچند از فواید و محاسنی برخوردار است، اما کاستی‌هایی نیز دارد؛ از جمله این کاستی‌ها می‌توان به عدم ارائه روش علمی و نظام‌مند، گسیختگی از سنت تفسیری، کم‌توجهی به روایات معصومان، عصری‌اندیشی و تکیه بر کشف و شهود غیر معصومانه اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

• تفسیر و تأویل
• تفسیر عرفانی متأخر
• مخزن العرفان
• تفسیر کیوان قزوینی
• آثار تفسیری صفایی حائری