نویسنده

• پارسا یعقوبی جنبه‌سرایی

چکیده

هنگام مطالعۀ متون عرفانی، در کنار ارتباط جذبی سالک با خدا که توأم با توکل، شیفتگی، تسلیم و در نهایت فناست، ارتباط دیگری نیز وجود دارد که در ظاهر گفتار و کردار، حریم مقدس و نامقدس را رعایت نمی‌کند. اجتماع این تلقی «تابوشکنانه» با آن رابطۀ انفعالی، هر خواننده‌ای را دچار تناقض می‌کند. نوشتار حاضر در صدد بررسی انواع، مصادیق و دلایل تابوشکنی در متون عرفانی با استناد به برخی از اقوال و رفتار ده تن از مشاهیر عرفان اسلامی‌ـ از رابعه تا مولوی‌ـ است. تابوشکنی در آثار این عرفا با دو شکل «فاصله‌گریزی» و «واسطه‌ستیزی» نسبت به مقدس و نامقدس نمود می‌یابد و شامل موضوعات متعددی از جمله «حال اتحاد»، «من و تو کردن با خدا»، «نماز و روزه»، «ابلیس» و غیره است. تأمل در دلایل تابوشکنی نشان می‌دهد که گرچه گستاخی عرفا در مواردی اعتراض به تحریف ارزش‌هاست، در اغلب موارد محصول صمیمیت و شیفتگی انسان نسبت به خداوند است و هیچ منافاتی با سرسپردگی وی ندارد.

کلیدواژه‌ها

• عرفان
• تابوشکنی
• شطح
• طامات
• لباسات