مطالعات عرفانی
تطور تاریخی و عقیدتی سلسلۀ علاویه
نویسندگان
1 معاون پژوهشی حوزۀ بین المللی آل البیت(ع) (نویسنده مسئول)
2 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی
چکیده
علاویه عنوان یکی از سلاسل صوفیه شمال آفریقاست که شیخ احمد العلاوی (۱۲۸۶ـ۱۳۵۳ق/ 1869ـ1934م) آن را پس از مرگ استادش بوزیدی بنا نهاد. این سلسله یکی از معروفترین انشعابات طریقت درقاویۀ شاذلیه است و با تلاش مشایخ و بزرگان خود همچون احمد العلاوی (مؤسس طریقت) شیخ عده بن تونس، شیخ محمد المهدی بن تونس، خالد بن تونس و نیز انتشار دهها جلد کتاب و مجله، توانسته است در مناطق مختلفی از جهان رواج پیدا کند. احمد العلاوی طریقت خویش را بر اموری چون تبعیت از کتاب و سنت، سیرۀ خلفای راشدین، تهذیب نفس، آزادی از قیودات شیطان و نیز توجه به عشق، محبت و صداقت در سلوک عرفانی پایه‌گذاری کرد. از مهمترین انشعابات علاویه می‌توان به طریقت مریمیه اشاره کرد که با وفات شیخ احمد العلاوی در سال 1353ق/ 1934م توسط فریتیوف شوآن پایه‌گذاری شد. همچنین باید طریقت علاویه و مریمیه را دو جریان جدایی‌طلب از اصل سلسلۀ شاذلیه دانست؛ چراکه به‌رغم وجود ایرادات موجود در وصایت و اجازۀ ارشاد از ناحیۀ مشایخ ایشان، دست به تأسیس طریقتی جدید زده و از اصول قطعی سلسله عبور کردهاند، که در این میان دو مسئلۀ وصایت معنوی و عدم پایبندی به شریعت بیشترین سهم را دراین‌باره به خود اختصاص داده است.
کلیدواژه‌ها
- ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین (۱۴۰۵ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سید الشهداء للنشر.
- ابن‌ماجه، عبدالله بن عباس (بی‌تا)، سنن ابن ماجه، ریاض: مکتبة المعارف للنشر و التوزیع.
- شیخ عدة بن تونس (بی‌تا)، روضة السنیة، مستغانم: مطبعة العلویة.
- العلاوی، احمد (۱۸۶۹ـ۱۹۳۴م)، المنح القدوسیة فی شرح المرشد المعین بطریق الصوفیة، مستغانم: مطبعة العلاویه.
- ـــــــ (۱۹۹۴م)، المواد الغیثیة الناشئة عن الحکم الغوثیة، شماره ثبت‌شده 87/2460، مستغانم: المطبعة العلاویة.
- العلوی، احمد (بی‌تا)، مبادی تائید فیما یحتاج الیه المرید، طبع الثانی، مستغانم: المطبعة العلاویة.
- ـــــــــ (بی‌تا)، مناجات علوی، بیجا: جمعیت علاویه. این کتاب به‌صورت pdf بوده و نزد نویسنده موجود است.
- ابراهیم، علیرضا (بی‌تا)، «درقاویه» در دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- باقر، علیرضا (بی‌تا)، «شاذلیه» در دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- حداد عادل، غلامعلی (۱۳۷۵)، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
- خسروشاهی، مرتضی (۱۳۹۶)، سیر تطور شاذلیه از آغاز تاکنون، پایان‌نامۀ دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، استاد راهنما: محمدجواد شمس،.
- خسروشاهی، مرتضی (1401)، شاذلیه؛ تاریخ و عقاید، قم: نشر ادیان.
- القادری، حسن بن عبدالعزیز (بی‌تا)، ارشاد الراغبین، به‌نقل از شیخ عدة بن تونس، روضة السنیة، مستغانم: مطبعة العلویة.
- لاشیء، حسین (بی‌تا)، «ابن علیوة» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- شهبازی، عبدالله، مریمیه؛ از فریتیوف شوآن تا سید حسین نصر، تهران: مؤسسۀ تیسا ساغر مهر، تهران، ۱۳۹۳.
- لینگز، مارتین (۱۳۶۰)، عارفی از الجزایر، ترجمۀ نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگها.
- ـــــ (۱۹۷۳م)، الشیخ احمد العلوی، بیروت-لبنان: دار الکتب الجدید.
- مدنی، شیخ محمد (۲۰۰۷م)، برهان الذاکرین، تحقیق بدری المدنی، چ۳، بیجا: بی‌نا.
- مستغفرى، جعفر بن محمد (۱۳۸۵ق)، طب النبی صلى الله علیه و آله و سلم، نجف: مکتبة الحیدریة.
- میرشکاک، یوسفعلی (۱۳۹۲ـ۱۳۹۳)، «تأملی در ستیز سجویک‌ها با فراهش» سوره اندیشه، شمارۀ 74ـ۷۵: ۳۱۶ـ۳۱۸.
- نصر، سیدحسین (۱۳۸۲)، نیاز به علم مقدس، ترجمۀ حسن میاندارى، چ۲، قم: طه.
)
دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 35
35فروردین 1401صفحه 173-194
- تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
- تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1402
- تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
- تاریخ انتشار: 01 فروردین 1401