نویسندگان

• محسن محمدی ¹
• علی اصغر قهرمانی مقبل ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

² دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی تهران (نویسنده مسئول)

چکیده

باده‌سرایی از مضامین مهم شعر در دوره‌های مختلف تاریخ ادب عربی بوده که از نیمۀ قرن دوم با ظهور شاعران بزرگی چون بشار بن بُرد، ابونواس و... شکل مستقلی به خود گرفت، اما این شعرا چندان از رویکرد شاعران جاهلی در خمر فاصله نگرفتند و بیشتر به جنبه‌های مادی و ظاهری خمر توجه کردند و در وصف جام و ساقی و ندیم و... شعر سرودند. از نقاط عطف اشعار خمری در عصر عباسی اول، ظهور جلوه‌های خمر صوفیانه بود که به‌شکل بارزی در اشعار حسین بن ضحاک، شاعر عصر عباسی اول نمود یافت؛ شاعری که با وجود اباحی‌گری در بیان شعری، با مهارت و چیره‌دستی خاصی توانست تا ارتباط زیبایی بین تصاویر خمری و صوفیانه ایجاد نماید و از رموز صوفیانه در خمر بهره گیرد. بررسی این خصیصۀ شعری با تلفیق شیوۀ توصیفی و تحلیلی، مسئله‌ای است که به آن پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که حسین بن ضحاک در زمانی که خمر، هنوز مضمون حسی و مادی داشت، به آن مفهوم صوفیانه بخشید و آن را با مقدسات و مضامین معنوی پیوند داد. در حقیقت نشانه‌های اولیه تصوف در شعر، ابتدا در اشعار حسین بن ضحاک نمودار گشت و سپس او توانست تا بر صوفیانی چون منصور حلاج تأثیر بگذارد و حتی به نظر می‌رسد که شاعرانی چون عراقی، مولوی، حافظ، جامی و... نیز از او تأثیر پذیرفته‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

• حسین بن ضحاک
• خمر‌سرایی صوفیانه
• شعر عباسی
• نوآوری

عنوان مقاله [English]

Examining the effects of Bacchic Poetry of Sufis in the poems of Hossein bin Dahhak known as Khali

نویسندگان [English]

• Mohsen Mohammadi ¹
• Aliasghar Ghahramani Mogbel ²

¹ Ph.D Student in Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran

² Aliasghar Ghahramani Mogbel, Associate Professor of Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran. E-mail: a_ghahramani@sbu.ac.ir

چکیده [English]

Bacchic poetry has been one of the important themes of poetry in different periods of the history of Arabic literature, which took an independent form from the middle of the second century with the emergence of great poets such as Bashshar Ibn Bord, Ab,ū Nowās, etc., but these poets did not deviate much from the approach of Jāheli poets in Wine poem, and paid more attention to the material and external aspects of wine, and wrote poems describing the cup, the bartender, the companion, etc.
One of the turning points of Wine poetry in the first Abbasi era was the emergence of Sufi Wine poems, which was prominently expressed in the poems of Hossein Ibn Zahhak, the poet of the first Abbasi era; A poet who, despite being antinomianism in his poetic expression, was able to create a beautiful connection between Wine and Sufi images with special skill and mastery, and took advantage of Sufi mysteries in Wine.
Examining this poetic feature by combining descriptive and analytical methods is the subject of this article. The results of the research indicate that Hossein Ibn Zahhak, when Wine still had a sensual and material theme, gave it a Sufi concept and connected it with sacred and spiritual themes. In fact, the first signs of Sufism in poetry first appeared in the poems of Hossein Ibn Zahhak, and then he was able to influence Sufis such as Mansūr Hallaj, and it even seems that poets such as Irāqi, Rumi, Hāfez, Jāmi, etc. were also influenced by him.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Hossein Ibn Zahhak
• Abbasi Poetry
• Bacchic Poetry of Sufis
• Innovation