نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیدعلی اصغر میرباقری فرد ¹
• زهره نجفی ²
• امیرحسین کوهستانی ³

¹ استاد گروه ادبیات دانشگاه اصفهان

² دانشیار گروه ادبیات دانشگاه اصفهان

³ دانشجوی دکترای ادبیات عرفانی دانشگاه اصفهان

چکیده

ابواسحاق ابراهیم بن شهریار کازرونی، ملقب به شیخ غازی و شیخ مرشد، از مشایخ صوفیه در قرن چهارم و پنجم هجری و پایه-گذار طریقة کازرونیه در فارس، تأثیر بسیاری در ترویج عرفان اسلامی داشته است. با وجود تحقیقات گسترده‌ دربارة زندگی و احوال شیخ ابواسحاق، برخی ابعاد طریقة عرفانی او هنوز ناشناخته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و استناد به منابع موثق و دست اول، تصویری روشن و علمی از مشرب عرفانی شیخ ابواسحاق ارائه می‌شود. این هدف با استفاده از الگویی متشکل از پاسخ‌های مشروح به چند سؤال محقق می‌گردد: در طریقة عرفانی شیخ ابواسحاق، مبدأ و مقصد سلوک کجاست؟ میان مبدأ و مقصد چند منزل با چه ترتیبی قرارگرفته‌اند؟ میزان اهمیت منازل چقدر است؟ توانایی‌های لازم برای کسب دستاوردهای هر منزل کدامند و چگونه حاصل می‌شوند؟ در منابع پاسخ دقیقی برای همة این سؤالات یافت نشد؛ اما بر اساس قرائن، نتایج حاصل بدین قرار است: در مشرب عرفانی شیخ مبدأ توبه، مقصد توحید و منازل زهد، ورع، فقر، صبر، توکل، رضا، مراقبه، محاسبه، محبت، خوف و رجا، اُنس، اطمینان، مشاهده، عشق، صحو، اخلاص، فناء فی الله و بقاء بالله، میان آنها قرارگرفته‌اند که در بین این منازل ورع نقش برجسته‌تری دارد. ابواسحاق رویکردی فعال در عرفان داشته و با ساماندهی تشکیلات نظامی و جهاد با غیرمسلمانان به ترویج اسلام پرداخت؛ همچنین با احداث خانقاه‌ها و ارائة خدمات به فقرا و مسافران، طریقة کازرونیه را به جریانی دیرپای که گسترة فعالیت آن چندین قرن از آناتولی تا هند و چین ادامه داشته، تبدیل کرد.