جستاری در همگونی آراء و اندیشه‌های عبدالله قطب در مکاتیب با آموزه‌ها و متون بودایی

قرائی, فیاض; ناسک جهرمی, محمدجواد

جستاری در همگونی آراء و اندیشه‌های عبدالله قطب در مکاتیب با آموزه‌ها و متون بودایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

عبدالله قطب‌بن‌محیی،‌ از جمله عارفان قرن نهم ه.ق در جنوب فارس است که مجموعه نامه‌های وی مشهور به مکاتیب، از آموزه‌های عرفانی و اخلاقی برخوردار بوده و برخی از اندیشه‌های همگون با باورهای بودایی در آن به چشم می‌خورد. از بررسی تطبیقی متون بودایی به ویژه سورة نیلوفر و کتاب دمّه پده با مکاتیب عبدالله قطب‌بن‌محیی، تازه-هایی از نقاط مشترک ذهن و نظر دو عارف متفکر در دو حوزة عرفان اسلامی و ادیان هند، به دست می‌آید و در واقع، آن دو آموزگار، دیدگاهی نزدیک به هم دارند. راز رنج و سختی در این جهان، توصیه به محبت به دیگران و اهمیت دادن به سکوت و دست یافتن به مراقبه از دیگر ویژگی‌های همگون و مشترک اندیشة‌ عبدالله قطب‌بن‌محیی با آرای شاکیه‌مونی بودا در سورة‌ نیلوفر است. همچنین، تلاش بودا در تأسیس سَنگَهه و نظام اجتماعی برای عبادات و کوشش عبدالله قطب‌بن‌محیی را در بنای شهرک اخوان‌آباد در چند فرسخی جهرم در جنوب شیراز، نوعی مشابهت در زندگی و بینش آن دو شخصیت می‌توان برشمرد که در این مقاله بیشتر به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع

انوار، قاسم. (1337). کلیات اشعار. با مقدمۀ سعید نفیسی. چ1. تهران: انتشارات کتابخانۀ سنائی.

ایزتسو، توشیهکو. (1394). صوفیسم و تائوئیسم. ترجمۀ محمدجواد گوهری. چ6. تهران: نشر روزنه.

بنایی، مهدی و صادقی، امیر. (1399). مجموعه مقالات نخستین همایش ملی تأملی بر زندگی، آثار و اندیشۀ عبدالله قطب‌ بن ‌محیی. چ1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

پاشایی، ع. (1375). بودا. چ6. تهران: انتشارات فیروزه.

پاشایی، ع. (1382). راه آیین؛ کتاب دمه پده یا سخنان بودا. چ1. تهران: نشر مؤسسۀ نگاه معاصر.

پاشایی، ع. (1387). پژوهشی در سورۀ نیلوفر. چ1. تهران: نشر فراروان.

پاشایی، ع. (1380). هینه‌یانه ؛ تاریخ آیین بودا. چ1. تهران: نشر مؤسسۀ نگاه معاصر.

دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامۀ دهخدا. چ1. انتشارات دانشگاه تهران.

زارع حسینی، سیده فاطمه. (1399). دیدگاه‌های علاءالدوله سمنانی دربارۀ بودیزم و بوداییان. فصلنامۀ علمی عرفان اسلامی، 17 (65)، 115-134.

زرین‌کوب، عبدالحسین. (1385). جستجو در تصوف. چ7. تهران: نشر امیرکبیر.

شایگان، داریوش. (1382). آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمۀ جمشید ارجمند. چ1. تهران: نشر فرزان‌روز.

عبدالله قطب‌ بن ‌محیی. (1395). مکاتیب. مقدمۀ مریم دانشگر. چ1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

عبدالله قطب‌ بن ‌محیی. (1396الف). مکاتیب. مقدمۀ محمد بدیعی. چ2. قم: قائم آل علی(عج).

عبدالله قطب‌ بن ‌محیی. (1396ب). مکاتیب. مقدمه و تصحیح هادی کاظمی. چ1. اصفهان: کانون پژوهش.

عدلی، محمدرضا. (1392). صوفیان و بوداییان بررسی رهبانیت بودایی و تصوف اسلامی. چ1. تهران: نشر هرمس.

علوی، رضا. (2537). راه حق دمماپادا Dhammapada متن بودایی. ترجمه از زبان اصلی با پالی با پیشگفتاری دربارۀ بوداییت. تهران: سروش.

کریدرز، مایکل. (1372). بودا. ترجمۀ علی‌محمد حق‌شناس. چ1. تهران: نشر طرح نو.

لیان هارویتس، جین ریوز. (1390). سورۀ نیلوفر سه‌گانه سه متن بودایی مهایانه. چ1. قم: نشر ادیان و مذاهب.

لونوآر، فردریک. (1398). سقراط، عیسی، بودا سه آموزگار زندگی. ترجمۀ قدرت‌الله مهتدی. چ2. تهران: نشر فرزان.

مارتین، جو. (1392). نیلوفر و گل سرخ (آیین بودا و تصوف). ترجمۀ مرضیه سلیمانی. چ1. تهران: نشر معاصر نو.

محمودی، ابوالفضل و نعیمی، مرضیه. (1398). شفقت در اسلام و سایر ادیان. فصلنامۀ مطالعات قرآنی، شمارۀ 38، 365-388.

مولوی، جلال‌الدین محمد. (1386). مثنوی معنوی. تحقیق کریم زمانی. چ3. تهران: نشر نامک.

ناس، جان بایر. (1384). تاریخ جامع ادیان. ترجمۀ علی‌اصغر حکمت. چ15. تهران: نشر علمی و فرهنگی.

نظام تبریزی، علی بن محمد. (1381). بلوهر و بوذاسف. ویرایش و مقدمۀ محمد روشن. چ1. تهران: نشر میراث مکتوب.

Bomhard. All & R. The Dhammapada. (2022). The Path of the Dhamma. English translation Togwther the Pali text. Florence Buddhish fellowdhip Florence. SC USA.

The lotus sutra (Taishō Volume 9, Number 262). (2007). Translated from the Chinese of Kumārajiva by Tsugunari Kubo and Akira Yuyama. Numata Center for Buddhist Translation and Research.