نوع مقاله : مقاله علمی -ترویجی

نویسندگان

• مژگان میرحسینی ¹
• فاطمه زمانی ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

عرفان که به‌عنوان یک کنش کلامی نظام‌یافتۀ استعلای درونی شخصیت/ شخصیت‌های داستان در پیوند با منشأ و خالق هستی را بازنمایی می‌کند، موجب خلق آثاری درخشان در ادبیات ملل مختلف شده‌است. در ادبیات ایرانی- اسلامی «عطار» با «شیخ صنعان» و در ادبیات روسی- مسیحی «تولستوی» با «پدرسرگی»، این موضوع را دست‌مایه قرار داده‌اند که قهرمانان با درک عشق عرفانی به رستگاری رسیده‌اند. بنابراین، این دو اثر می‌توانند به‌عنوان منابعی برای مطالعۀ محتوایی در فرهنگ اسلام و مسیحیت مورد توجه باشند. از این روی، مقالۀ حاضر با رویکرد تطبیقی، ویژگی‌های ساختاری و محتوایی را در داستان شیخ صنعان و پدرسرگی موضوع تحقیق قرار داده ‌است. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد در دو داستان، سوژۀ قهرمان برای رسیدن به عشق حقیقی باید از عقبۀ دشوار عشق‌های مجازی یعنی شهرت، اعتبار، نام و ننگ، زنان زیبارو و هستی‌های ناپایدار گذر کند تا به عشق راستین دست ‌یابد. همچنین، در هر دو داستان نقش خواب و رؤیا، دعا و مناجات، تحمل ریاضت در کنش‌های شخصیت‌ها مشاهده می‌شود. اما وجه تمایز این دو اثر در این است که شیخ صنعان سیر سلوکی خود را از کعبه شروع می‌کند و به کعبه بازمی‌گردد، اما سلوک عرفانی پدرسرگی از صومعه آغاز و به گریز از تمام ظواهر تقدس ختم می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

• عرفان
• سیروسلوک
• عناصر داستان
• شیخ صنعان
• پدر سرگی