نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمد سبحانی نیا

دانشگاه کاشان

چکیده

کلمۀ پر رمز و راز «هُو» معادل «او» در زبان فارسی، هرچند از منظر ترکیبات عربی، ضمیر مفرد سوم‌شخص غائب است که به مرجعی برمی‌گردد و از مفهوم مبهمى حکایت مى‌کند، در منابع دینی و عرفانی، فراتر از یک ضمیر و به‌عنوان یک رمز و راز محسوب ‌شده و حاوی معانی ژرفی است. مقالۀ حاضر که به‌شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و با گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای نگارش یافته، درصدد ارائۀ لایه‌های مختلف معنایی واژۀ «هُو» و مقایسۀ کاربرد «هُو» با سایر ضمایر الهی و تبیین کارکردهای آن با تکیه بر میراث دینی و ادبیات عرفانی است. نوشتار حاضر در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که چگونه این واژه از منظر دستوری به ابعاد عرفانی تعمیم پیدا کرده است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد کلمۀ «هُوَ» نه یک ضمیر ساده، بلکه اسم اعظم خداوند است که به ذات خالص خداوند اشاره دارد که هیچ‌گونه محدودیت یا تشبیهی ندارد. «هو» در این جایگاه، دو کارکرد هستی‌شناسی یا انتولوژی و معرفت‌شناسی یا اپیستمولوژی دارد. در بُعد هستی‌شناسانه، کلمۀ «هُو» ناظر به وجود واحد و فراگیر حق‌تعالی نسبت به موجودات است؛ یعنی یک «بود» است که آن خداست و مابقی «نمود» و تجلّی آن وجودند. در بعُد معرفت‌شناسانه، «هُو» به غیب‌الغیوب بودن خداوند اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

• هُو
• وحدت وجود
• اسم اعظم
• تجلی
• عرفان