مطالعات عرفانی

نظریه/ قاعدۀ میل و ملال در نگاه جلال‌الدین محمد بلخی و آرتور شوپنهاور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت‌علمی گروه زیان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

بررسی نسبت طرز تلقی متفکران در طول تاریخ اندیشه، بستر مناسبی برای بحث در کشف تجربیات مشترک نویسندگان و شاعران است. یکی از مفاهیم مهم در عصر جدید، ملال و ملالت است که در دستگاه اندیشۀ متفکران انسان پژوه بازنموده شده است. در این میان «نظریه»ای به نام میل و ملال در نظام فکری «شوپنهاور» و «قاعدۀ» سیری و ملولی در تجربۀ زیستۀ مولوی، بحث محوری این پژوهش است که با توجه به زمینۀ گفت‌وگوی بینامتنی می‌تواند به کشف بهتر جهان‌نگری‌های مشترک منجر شود. این مقاله با رویکرد تحلیلی‌مقایسه‌ای درصدد تبیین ربط و نسبتِ میل به‌مثابۀ ساحت ارادی و ملال به‌مثابۀ ساحت عاطفی- احساسی در ژرف‌ساخت فکری این دو اندیشمند است. بررسی مقایسه‌ای این رهیافت نشان می‌دهد مولوی ـ البته نه در قد و قامت نظریه ـ بارها به این رابطه با عنوان‌هایی همچون «قاعده» توجه کرده است. نگاهی به ملال و واژگان همسو با آن نشان می‌دهد مولوی حداقل در 120 فقره به این ارتباط توجه کرده که برخی از این رهیافت/ رویکردها در ربط و نسبت با مفهوم دیگر در ساحت سوم یعنی میل ازنظر شوپنهاور قابل توجه است. این مقاله ضمن بحث دربارۀ ماهیت‌شناسی این مفهوم در ربط و نسبت با مفاهیم دیگر، به مهم‌ترین علت‌های این عاطفه و راه‌های برون‌رفت از آن در بحث وجودشناسی با تأکید بر دو غزل از مجموعه دیوان با توجه به نظریۀ شوپنهاور پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

منابع
آکمپیس، توماس. (1384). تشبه به مسیح. ترجمۀ سایه میثمی. چ2. تهران: هرمس.
اراسموس، دسیدروس. (1392). در ستایش دیوانگی. ترجمۀ حسن صفاری. چ7. تهران: مؤسسۀ نشر فرزان‌روز.
اروین، ویلیام. (1398). فلسفه‌ای برای زندگی؛ رواقی زیستن در دنیای امروز. ترجمۀ محمود مقدسی. چ9. تهران: نشر گمان.
اکهارت، مایستر. (1400). مواعظ. ترجمۀ مجتبی اعمادی‌نیا. چ2. تهران: آن‌سو.
شوپنهاور، آرتور. (1388). در باب حکمت زندگی. ترجمۀ محمد مبشری. تهران: نشر نیلوفر.
شوپنهاور، آرتور. (1397). هنر خوشبختی. ترجمۀ علی عبداللهی. تهران: نشر مرکز.
داماسیو، آنتونیو. (1393). خطای دکارت هیجان، ادراک و مغز انسان. ترجمۀ تقی کیمیایی اسدی. تهران: نگاه معاصر.
سالزجیبر، جوناس. (1399). فلسفی زیستن یا راهنمای زندگی رواقیانه. ترجمۀ نازنین فاطمه سوداگر. نشر شمشاد. 
سینگر، پیتر. (1398). دیگردوستی مؤثر. ترجمۀ آرمین نیاکان. مقدمۀ مصطفی ملکیان و محمدرضا جلایی‌پور. چ3. تهران: نشر نی.
کازنتزاکیس، نیکوس. (1387). گزارش به خاک یونان. ترجمۀ صالح حسینی. چ5. تهران: نیلوفر.
گرجی، مصطفی. (1400). آنچه یافت می‌نشود. چ1. تهران: خاموش.
گنگر، آینسل. (1402). در باب رها کردن امور. ترجمۀ مرتضی براتی. تهران: مهرگان خرد.
ملکیان، مصطفی. (1400). عمر دوباره. چ4. نشر شور.
ملکیان، مصطفی. (1379). تاریخ فلسفۀ غرب. تهران: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
مور، تامس. (1399). کار همچون زندگی. ترجمۀ محمدرضا سلامت با مقدمۀ مصطفی ملکیان. چ2. تهران: فرهنگ نشر نو.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. (1380). فیه مافیه. چ8. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. (1375). مثنوی معنوی. تهران: انتشارات نگاه.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. (1386). کلیات دیوان شمس. چ5. تهران: نشر ثالث.
Giles, L. (1950). Sayings of Lao Tzu translated from the Chinese. London: ninth
impression, Hazell Waston and Viney LTD.
Kenny, A. (2007). A new history of western philosophy, Philosophy in the modern world. Clarendon press. Oxford.
Robert, C. Roberts. (2003). The Emotions (An Essay in Aid of, Moral psychology). Cambridge University Press. The Edinburgh Building, Cambridge. United Kingdom.
مطالعات عرفانی
دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 40
دی 1403
صفحه 109-134
  • تاریخ دریافت: 21 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 08 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش: 17 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 17 شهریور 1404