مطالعات عرفانی
مدل مفهومی عرفانی شکر در دعای عرفۀ امام حسین(ع) مبتنی‌بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان
2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان
3 دانشیار گروه شیعه‌شناسی دانشگاه تهران، دانشکدگان فارابی
چکیده
دعای عرفه به‌عنوان یکی از گنجینه‌های عرفانی و ادعیۀ مأثور، مناجات حضرت سیدالشهدا(ع) در صحرای عرفات است. شکرگزاری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل رشد معنوی، روح حق‌‌شناسی را در برابر هر نعمتی احیا می‌کند. این پژوهش با هدف ارائۀ یک مدل رفتاری از گفتمان عارفانه و عاشقانۀ دعای عرفۀ امام حسین(ع) در قالب شکرگزاری با استفاده از روش نظریۀ داده‌بنیاد و تحلیل کیفی و جمع‌آوری اطلاعات از منابع معتبر تاریخی، به‌‌ویژه تفسیر دعای علامه جعفری(ره) انجام شده است. یافته‌ها نشان داد که در دعای عرفه، مفهوم «شکر عرفانی» به‌معنای قدردانی آگاهانه، در 35 فراز دعا تکرار شده است (۱۸ بار صریح، 17 بار ضمنی)؛ این تکرار، بیانگر محور شکر عرفانی در این دعا و اهمیت آن، برای تقرب به خداوند است. نتایج حاکی از آن است که شکرگزاری در این دعا، نه‌تنها یک عمل فردی و عبادی، بلکه راهبردی جامع، برای دستیابی به کمال انسانی و تقرب به خداوند تلقی می‌شود. این مدل شامل مؤلفه‌های مهمی همچون توبه، رضا، ایمان، یقین، توکل، اخلاص، معرفت و توحید است که هریک به مرحله‌ای خاص در سلوک عرفانی اشاره دارد و با نگرشی هدایت‌گرانه، زمینه‌‌ساز تعالی روحی و اخلاقی افراد در بازتعریف و تبیین ارزش‌های انسان معاصر و مدلی کاربردی در زندگی روزمرۀ افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلیدواژه‌ها
)
دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 40
دی 1403صفحه 241-266
- تاریخ دریافت: 10 اسفند 1403
- تاریخ بازنگری: 19 خرداد 1404
- تاریخ پذیرش: 02 مرداد 1404
- تاریخ انتشار: 17 شهریور 1404