مطالعات عرفانی
واکاوی آراء عرفانی نظامالدین اولیا در تکنگاریهای مجالس او
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم
3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم
چکیده
چشتیه، نام سلسلهای از طریقتهای صوفیه در هند است. آنها مانند دیگر فرقههای تصوف، دارای آداب و رسوم و عقاید خاصی هستند و شریعت را بر طریقت ترجیح میدهند. نظامالدین اولیا یکی از بزرگان این فرقه در شبه قاره هند است. اصول فرقه چشتیه در مجالس و ملفوظاتش انعکاس ویژهای دارد و از تکنگاریهای مجالس او به خوبی میتوان اندیشههای او و آموزههای فرقه چشتیه را دریافت. امیرحسن سجزی و امیرخسرو دهلوی، از مریدان او ، سخنان شیخ خود را با عنوان فوایدالفواد، افضل الفواید و راحه المحبین گرد آورده اند. مقاله با رویکردی توصیفی، تحلیلی و تطبیقی افکار عرفانی، آموزههای اخلاقی وکلامی شیخ را بر مبنای این آثار بررسی و تحلیل کرده است. پژوهش حاضر نشان میدهد که نظامالدین اولیا عارفی حنفی مذهب است و از دیدگاه کلامی در بحث جبر، اختیار و رویت خدا دنبالهرو مکتب اشعری است. محوریترین آموزههای نظامالدین، تأکید فراوان او در پایبندی به شریعت است. تأکید به انجام فرایض و مستحبات، تلاوت قرآن و توجه به اذکار از پایبندی او به شریعت حکایت میکند. بیان روشن احوالات و مقامات سلوک، تبیین دقیق موانع سلوک، توجه فراوان به آموزههای اخلاقی و سرانجام توجه به ابعاد اجتماعی انسان و پیوند آن با آموزههای عرفانی از مهمترین نکاتی است که در مجالس شیخ برجسته شده است. از این رو میتوان گفت؛ شریعت، طریقت، اخلاق، انسان و اجتماع واژههای کلیدی مجالس شیخ هستند و این واژهها از وسعت دید شیخ و آموزههای فرقه چشتیه حکایت دارد.
)