مطالعات عرفانی
نقدی بر دو رمان «ملّت عشق« و «عارف جانسوخته» برمبنای کتاب پلّهپلّه تا ملاقات خدا
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشگاه شهید باهنر
چکیده
شخصیّتهای بزرگ و تأثیرگذار در سطح جهانی نهتنها متون ادبی ایشان مخاطبان را مجذوب خود کرده؛ بلکه فارغ از آثار خلّاق، خودِ شخصیّت بهدلیل جامعیّت و پیچیدگیهای ناشناخته و معمّاگونۀ درونی، زمینۀ گفتگو و طرح اندیشهها و آراء متفاوت را فراهمکردهاست. در این جستار سه متن که تقریباً در قالب و نوع زندگینامهنویسی (زندگینامۀ داستانی و رمان زندگینامهای) است، به شیوۀ نقد و مقایسه تطبیقی و برمبنای نظریۀ اقتباس لیندا هاچن مورد بررسی قرارمیگیرد. پلّهپلّه تا ملاقات خدا زندگینامۀ داستانی مولاناست که عبدالحسین زرّینکوب عین حوادث و رویدادهای زندگی وی را با زبانی ساده و روان و بدون دخلوتصرّف و فارغ از عناصر و تکنیکهای رماننویسی امروز نقلکردهاست. ولی دو متن دیگر عارف جانسوخته و ملّت عشق در قالب رمان زندگینامهای با دخلوتصرّف نویسندگان روایتمیشود. در روشنگری مفهوم عشق و تفکیک مراتب مختلف آن، الیف شافاک همانند نهال تجدّد موفق نشدهاست. زیرا نویسنده مفهوم عشق را به هر نوع رابطهای نزدیک و دوستانه میان دو نفر، فارغ از جنبۀ الوهیتِ عشق و جوهرگرانبهای آن -که در همۀ کائنات ساری و جاری است و در آدمی به صورت خاص و منحصر به فرد ظهورمیکند- تعمیممیدهد. نهال تجدّد ارتباط مولانا و شمس را کاملاً روحانی و فراتر از ارتباطات مادی و مبتنی بر سنخیّت روحی به تصویرکشیدهاست و از این جهت درخور تحسین است. از محاسن برجستۀ رمان ملّت عشق نوگرایی در شیوۀ روایت دو زندگی موازی هم است که تاکنون در مورد زندگی مولانا چنین شیوهای دنبالنشدهاست.
)