مطالعات عرفانی
صمدیت الهی بهمثابه معیار سنجش هستیشناسی انسان در قرآن، فلسفه و عرفان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
چکیده
صفت «صمدیت» الهی در تبیین هستیشناسی انسان از منظر قرآن، فلسفه برهانی و عرفان، نقش بنیادین ایفا میکند و میتواند به مثابه معیاری برای ایجاد انسجام میان عقل، نقل و شهود عمل نماید. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس دادههای اسنادی و کتابخانهای، به واکاوی کارکرد صمدیت در سه حوزه مذکور پرداخته است. نتایج نشان میدهد که صمدیت الهی، مبنای فهم صحیح از «فقر وجودی» انسان در قرآن و «اجوفیت» او در روایات است. در پرتو این صفت، فقر وجودی نه به معنای نیازهای مادی یا ذاتی، بلکه به معنای «عینیت نیاز و احتیاج» انسان در برابر غنای مطلق خداوند تفسیر میشود. اجوفیت نیز ناظر بر خلأ باطنی و نقص وجودی انسان در برابر صمدیت الهی است. صمدیت الهی در فلسفه برهانی نقش مهمی ایفاء کرده و اثبات میکند که وجود انسان صرفاً «وجود ربطی» در برابر وجود مستقل خداوند است. در عرفان نیز، این صفت در تبیین «وحدت شخصی وجود» کارآمد بوده و نشان میدهد که کل هستی ظهور و تجلی وجود واحد حقیقی است و موجودات صرفاً مظاهر اویند. بنابراین، صمدیت الهی معیاری فراگیر برای فهم هستیشناسی انسان در سه ساحت قرآن، فلسفه و عرفان به شمار میرود.
)