نویسنده

• رضا روحانی

دانشگاه کاشان

چکیده

یکی از مسائل چالش‌بر‌انگیز و حل‌ناشده درباره مثنوی، علل پیدا و پنهان تعطیلی مجالس مثنوی در انتهای دفتر اول، و شروع با تأخیر آن در دفتر دوم است. برای این موضوع، هم در مثنوی و هم در آثار معاصران مولانا می‌توان عللی جستجو کرد، اما هیچ‌کدام از این اسباب یا عوامل به تنهایی قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد، از این رو، شارحان و محققان قدیم و جدید، به دنبال عوامل دیگری رفته‌اند، عواملی که فی‌المجموع پذیرفتنی می‌نماید و غالباً از فحوای ابیات مثنوی قابل اخذ و استنباط است. نگارنده در مقاله حاضر، ضمن بیان پیشینه بحث، و نقل لبّ اقوال و آرای صاحب‌نظران قدیم و جدید، و نیز استخراج و تشریح آرای مولوی، با قرائت و تأملی تأویلی(نقد هرمنوتیکی) مجموعه این آرا و اقوال را با سه رویکرد(گوینده‌محور، مخاطب‌محور و متن‌محور) دسته‌بندی و تبیین علّی می‌کند، و به نتایج تازه‌ای دست می‌یابد. این تقسیم‌بندی و رویکرد تازه، خواننده را بیشتر از آنکه به اسباب و عوامل تأخیر توجه دهد، به پیشینه، عوامل، دلایل و درس‌های پیدا و پنهان معرفتی و سلوکی آن متوجه می‌کند؛ عواملی که در فهم موارد مشابه دیگر در مثنوی(مانند خاموشی نابه‌هنگام در دفتر ششم) و غیر مثنوی(مانند علاقه عارفان به خاموشی و مواضع آن در آثار عرفانی) نیز قابل استنباط یا تطبیق است. همچنین با این دسته‌بندی و تأمل تازه نگارنده در منابع برون‌متنی و درون‌متنی، برخی اسباب و عوامل ناگفته تأخیر، کشف و توجیه و تبیین می‌شود که پیشتر بدان‌ها توجه یا اشاره‌ای نشده بود. اسباب و عوامل معرفتی و سلوکی و آموزشی، نقش و اهمیت صبر و خاموشی، تشخیص و دستور سلوکی مولوی به خاموشی، توجه به اقتضائات ادبی و بلاغی، نقش مخاطب مطلق و حکمت و اراده او، نقش مخاطبان عام، و نیز توجه به نیازهای متن(مثنوی) و تأثّر متن از احوال گوینده و مخاطب از اهمّ آن عوامل است.

کلیدواژه‌ها

• جلال‌الدین محمد مولوی
• مثنوی
• تأخیر دفتر دوم
• نقد تأویلی

عنوان مقاله [English]

Reasons of Delay in Composing Mathnavi, Book II

نویسنده [English]

• R Rovhāni

چکیده [English]

A controvertial and yet- to- be solved issue about Mathnavi is the reasons for discontinuation of Mathnavi of Rumi meetings at the close of Book I and the delayed start of Book II.different reasons could be found for this delay in Mathnavi and works of other poets contemporary with Mowlānā. However, none of there reasons by itself seems convincing enough. Therefore, researchers, both contemporary and those living in previous centuries, have been looking for other reasons, which considered altogether prove to be convincing enough, and can often be inferred from Mathnavi. In this article, the researcher provides a background to the discussion, presents a summary of the views and ideas of the view holder in the part, explicates Mathnavis ideas and then classifies the ideas and views taking the three speaker- address- and text- oriented approaches and then draws new conclusions this new classification, rather than forvsing on the reasons for the postponement of, mostly high lights the background, reasons and explicit and implicit mystical teachings of Mathnavi. There apply to the understanding of similar cases in Mathnavi (for examples untimely and sudden silent in Book VI and other works (like the mystics interest in keepings a low profile or keeping silent) this new classification explores a number of previously unexplored reasons and factors of delay such as the role of patience and silence, Mathnavis recommendation for silenc, literary and stylistics devices, the address’s role and his wisdom and will, will be brought to light.

کلیدواژه‌ها [English]

• Jalāl al-din Mohammad Mowlavi
• Mathnavi of Rumi
• Delay in Book II