دل آدمی و ویژگی‌های آن از دیدگاه عین‌القضات همدانی

نویسنده

دانشگاه تبریز

چکیده

عین‌القضات، «دل» را حقیقت آدمی می‌داند؛ لطیفه‌ای علوی و ملکوتی که چندی با قالب کثیف و مُلکی همراه شده است و این همراهی، حجاب آدمی است که تا رفع نشود، شناخت دل امکان‌پذیر نخواهد بود. از نظر وی، «دل آدمی» سکینۀ الهی، و لوح محفوظی است که قرآن بر آن نازل می‌شود. هدف سالک، رسیدن به خداوند است و بنا بر آیۀ «وَ فی اَنفسکم أَفَلا تُبْصرون»(ذاریات/ 21) خداوند در دل سالک است، و راه رسیدن به او جز شناخت دل نیست. عین‌القضات در تقابل میان نفس و دل، نفس آدمی را بشریت و دل او را ربوبیت می‌داند، و بر این باور است که ربوبیت با بشریت هرگز جمع نمی‌شود. بنابراین لازم است که سالک، نفس اماره را از بین برده و همه «دل» شود. نفس، دوزخی است که آدمی را از عبودیت خارج می‌کند و دل آدمی، بهشت الهی است. اهل دل کسانی‌اند که دل ایشان در مقابل قلم الهی است و خداوند بر آن می‌نویسد. چنین کسانی آنچه را ندانند به دل خود رجوع می‌کنند و به آن معرفت می‌یابند. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی و با استفاده از آثار عین القضات، دیدگاه وی را در مورد دل، ویژگی‌های آن و اهلِ دل بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها

دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15
15
فروردین 1391
صفحه 77-102
  • تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 22 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1391