نویسنده

• محمد مشهدی نوش آبادی

دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

چکیده

این مقاله نقش صوفیه در گسترش قصه‌گویی، نقالی و روضه‌خوانی را در سه بخش دنبال می‌کند. در بخش اول به قصه‌گویی به عنوان یکی از کارکردهای اجتماعی تصوف می‌پردازد و علل مخالفت علمای دوره صفوی با قصه‌گویی را بازگو می‌کند. در ادامه، موضوع قصه‌ها و ارتباط آن با واقعۀ کربلا و چگونگی تطور مقتل‌خوانی به قصه‌خوانی در روضه الشهداء کاشفی و عکس‌العمل متفاوت عالمان رسمی شیعه در این باره بررسی می‌‌شود. در بخش دوم، به معرفی نقالی و دو صورت فرعی آن یعنی پرده‌خوانی و سخنوری پرداخته و قصه‌گویی صوفیه در کسوت نقالان در دوران صفوی را در آیینه اسناد و گزارش‌های سیاحان غربی نشان می‌دهد. همچنان که در دوره قاجاری نیز نقالی یکی از کارکردهای اصلی دراویش خاکساری و به‌خصوص فرقه عجم مطرح می‌شود. در بخش سوم، به نقش اصلی نقالان صوفی در گسترش روضه‌خوانی در دوران صفوی و قاجاری اشاره شده و نشان داده شده که نقالی مذهبی و گرایش به نقل واقعه عاشورا هم در ماده و هم صورت، عنصری صوفیانه است. این آیین‌ها به رغم مخالفت اولیه متشرعان با اقبال عمده عوام و خواص مواجه شده و از مهم‌ترین سنت‌های عزاداری به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

• صوفیه
• عزاداری محرم
• قصه‌خوانی
• نقالی
• روضه الشهدا
• روضه‌خوانی