ولایت و ولی از نظرگاه شمس تبریزی و بررسی بازتاب آن در مثنوی مولوی

نویسندگان

چکیده

موضوع ولایت و ولی، یکی از محوری ترین موضوعات مطرح شده در عرفان اسلامی، است که غالب عرفا درباره آن، موضوعات و مباحث گوناگونی را مطرح کرده­اند. بی­شک یکی از بزرگ­ترین عارفان مسلمان، شمس­الدین محمد تبریزی، معرفت­اندیش نام­آور قرن هفتم هجری است که تحول بنیادینی بر تفکرات مولانا جلال­الدین مولوی نهاد و نحله جدیدی از فرهنگ عرفانی را پایه‌گذاری کرد. شمس تبریزی در تنها اثر به جا مانده از خویش؛ یعنی مقالات، نظریه­های جالبی در ابواب مختلف عرفانی از خود به یادگار گذاشته است که هر کدام از آن­ها کم­نظیر و گاه بی­نظیر است. کتاب مقالات شمس که مجموعه­ای از منقولات پراکنده شمس تبریزی است، ساختار منظمی ندارد به همین دلیل، یافتن یک موضوع خاص از میان انبوهی از سخنان پراکنده او کاری بسیار دشوار و دیرباب است که مستلزم دقت و صرف وقت فراوان است.

 در این پژوهش ضمن تشریح نظریات شمس تبریزی درباره ولایت و رویکردهای وی به این موضوع، آرای وی در این مورد طبقه­بندی و با آرای عارفان نامدار قبل و همعصر او مقایسه شده است. علاوه بر این تلاش شده میزان بازتاب آرای شمس تبریزی در کتاب مثنوی مولوی نشان داده­ شود و تأثیر آن عقاید بر مثنوی مولوی بررسی شود. شمس تبریزی، نظریات بدیع و جالبی درباره ولایت عرضه کرده که نظیر آن­ها در آثار سایر عرفا و حتی در نزد مولوی یافت نمی­شود. مباحث مربوط به معنای ولایت، اوصاف اولیا، پنهان بودن اولیا و راه شناخت اولیا از جمله موضوعاتی است که شمس تبریزی مطرح کرده که در این مقاله، نظریات بدیع شمس درباره این موضوعات، تبین و تشریح شده و میزان بازتاب آن­ها در مثنوی نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
21
فروردین 1394
صفحه 63-94
  • تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1394