نویسندگان

• طاهره خواجه گیری
• فهیمه خراسانی

چکیده

بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و علاءالدوله سمنانی، سه تن از عرفای برجسته ایرانی در خطه قومس­اند که هر یک مقامی خاص در عرفان اسلامی دارند. یکی از مفاهیم برجسته­ای که در اقوال و آثار این بزرگان نمود پررنگی دارد، مفهوم «نور و روشنایی» است و این مسأله حتی در عنوان آثار و اقوالی نیز که از ایشان به جای مانده، مشهود است؛ اقوال بایزید و خرقانی به ترتیب «النور» و «نورالعلوم» نام دارند. عرفای اسلامی با تکیه بر آیه قرآنی «اللهُ نورُ السمواتِ و الأرض»، به این موضوع توجهی خاص داشته­، در آثاری که از آنها به یادگار مانده است، مفهوم رسیدن به نور و روشنایی، به عنوان یک مقام برتر و هدف والا، جایگاه ویژه­ای داشته است. این اندیشه، با حکمت خسروانی- که در یکی از مهم­ترین مکاتب فلسفه اسلامی تحت عنوان «حکمت اشراق» نمود یافته است، مطابقت دارد؛ به گونه­ای که- حکیم سهروردی به عنوان مبدع این فلسفه، در آثار خود از عارفانی مانند بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی به عنوان ادامه‌‌دهندگان حکمت خسروانی نام برده است. در حقیقت حکمت اشراق، جایگاه تلاقی عرفان و فلسفه است و نباید نقش این بزرگان را در شکل‌گیری آن نادیده گرفت.

 از دیگر سو، این عارفان بزرگ، حلقه اتصال حکمت خسروانی به عنوان نمودی از فرهنگ ایران قبل از اسلام به دوره­ اسلامی­اند. این اندیشه‌ها در مکتبی تحت عنوان «حکمت اشراق» به اوج می‌رسند. با توجه به نقش عرفان در حفظ و گسترش اندیشه­های ایرانی، این مقاله بر آن است تا نقش این سه عارف برجسته را در شکل‌گیری اندیشه­های اشراقی بررسی کرده، وجوه تشابه اندیشه­های آنها را با حکمت خسروانی برشمارد تا از این طریق یکی دیگر از وجوه تأثیرگذار زندگی و سلوک این بزرگان در پیشبرد اندیشه اشراقی مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

• حکمت خسروانی و اشراق
• شهاب‌الدین سهروردی
• بایزید بسطامی
• ابوالحسن خرقانی
• علاءالدوله سمنانی

عنوان مقاله [English]

The Role of Three Ghomessian Mystics in Maintenance and Development of Khosravani Thoughts and Philosophy of Illumination

چکیده [English]

Bayazid Bastami, Abu al-Hasan Kharaqāni and ‘Alā al-Dowlah Semnāni are three distinguished Iranian mystics who lived in Ghomess Province. They have significant places in Islamic mysticism. A dominant concept in their works is the concept of Light, which is even observable in the titles of their works. Bayazid and Kharaqani named their works al-Noor and Noor al-Oloom respectively. Relying on the verse “God is the light of the skies and earth,” Islamic mystics paid special attention to the conception of light.  In their works, reaching to light, as a great goal, is considered a special place. This thought is close to the Khosravani doctrine presented under the title of Illuminationism, which is one of the most important Islamic philosophy doctrines.

Hakim Sohrevardi, as the founder of this doctrine, named Bayazid Bastami and Abu al-Hasan Kharaqani as the followers of Khosravani doctrine in his works. In fact, Illuminationism is the confluence point for mysticism and philosophy, so the role these mystics played in shaping of this doctrine should not be ignored. These great mystics are the link between Khosravani doctorine, as a pre-Islamic Iranian culture aspect, and Islamic era. These thoughts culminate in Illuminationism.  Considering the role of mysticism in the maintenance and expansion of Iranian thoughts, this article attempts to study the role of these three prominent mystics and to compare their thoughts with Khosravani doctorine in order to illustrate one of the influential aspects of these mystics’ lives in the development of Illuminationism.

کلیدواژه‌ها [English]

• Khosravāni Doctrine
• Illuminationism
• Shahāb al-Din Sohrevardī
• Bāyazīd Bastāmī
• Abu al-Hasan Kharaqani
• Alā al-dowlah Semnāni