نویسندگان

• محمد شفیع صفاری
• فاطمه حکیما

چکیده

در این پژوهش، با تکیه بر فتوحات مکّیه و فصوص‌الحکم ابن‌عربی، مراتب وجودی ادریس(ع) بررسی و تحلیل می‌شود. روش تأویلی ابن‌عربی بر پایۀ نظریۀ وحدت‌وجودی او بر مکاشفه، آیات قرآن و نیز روایت و اخبار وارد بر ادریس(ع) بنا‌ نهاده شده است. وی در فصوص‌الحکم با تحلیل احوال ادریس، قرائتی نو به دست‌ می‌دهد و معتقد است او به مرتبه تقدیس رسیده و منظور از تقدیس، شدّت تجرّد ادریس(ع) است که وی با ریاضت‌های سخت، نمایندۀ عقل ناب می‌گردد. ابن‌عربی ادریس(ع) را با الیاس(ع) یکی می‌شمارد و معتقد است که سیر صعودی ادریس نبی(ع)، الیاس(ع) است که الیاس(ع) هم از رسولان است و هم از محمدیّون(امّت محمد(ص))؛ لذا در آخرالزمان باز خواهد گشت. بنابراین، ادریس(ع)- الیاس(ع) جامع میان نبوّت و رسالت است که صورت شخصیّۀ ادریسی فانی شده و به آسمان عروج کرده و بعد از عروج، به صورت شخصیّۀ الیاسی باز می‌گردد. پس، دارای دو حشر خواهد بود: یک‌بار، در کسوت نبوّت و بار دیگر، در کسوت ولی‌ای از اولیای محمد(ص). البته، ابن‌عربی در این نظر چندان یک‌رأی نیست و گاهی الیاس(ع) و ادریس(ع) را دو تن شمرده است که دو رکن از چهار رکن کعبه را تشکیل می‌دهند و در آخرالزمان یا از اقطابند، یا امام. از دیگر مقامات ادریس(ع)، جایگاه او به عنوان ابدال-اوتاد است که در مقام ابدالی، ادریس(ع) و در مقام اوتادی، الیاس(ع) است.

کلیدواژه‌ها

• متون عرفانی
• ادریس(ع)
• ابن‌عربی
• عروج
• تنزیه
• ادریسی(ع) - الیاسی(ع)
• اوتاد