نویسندگان

• پرویز رستگار
• محسن قاسم پور
• کاوس روحی برندق
• اصغر محمدی

چکیده

«مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» کتابی است با مضمون عرفانی و اخلاقی که به امام صادق علیه‌السلام نسب شده است. اگرچه تمامی ابواب کتاب با عبارت «قال الصادق» آغاز می‌شود و این در بدو امر نشانگر آن است که این اثر متعلق به امام صادق علیه‌السلام است؛ اما درستی چنین انتسابی به جهات مختلفی همچون محتوای کتاب و استناد احادیث موجود در آن مورد نقد است. بررسی محتوایی این کتاب بر اساس تحلیل مقایسه‌ای آن با آثار صوفیه، قرائن و علائم فراوانی را آشکار می‌کند که نشان می‌دهد این کتاب شباهت چشمگیری به آثار و مواریث صوفیه دارد. این مقاله پس از بیانی اجمالی از پیشینه داوری‌هایی که درباره این کتاب صورت گرفته، خلاصه‌ای توصیفی از مهم‌ترین نسخه‌های خطی کتاب ارائه داده و سپس به بیان نشانه‌ها و قرائن موجود در آن که دال بر صوفیانه بودن کتاب است، می‌پردازد. یادکرد از عرفا و شخصیت‌های موردتوجه صوفیه، به‌کارگیری اصطلاحات ویژه ادبیات صوفیانه، ساختار و سبک نگارش صوفیانه کتاب ازجمله ‌این قراین و علائم‌اند. این کتاب در برهه‌های مختلف تاریخی موردتوجه عرفا و صوفیان بوده و به دست برخی از ایشان، شروحی بر آن نگاشته شده است. به دلیل وجود چنین ادبیات صوفیانه‌ای است که برخی علمای بزرگ همچون، علامه مجلسی این سخنان را منتسب به یکی از شخصیت‌های مهم و موردتوجه صوفیه به نام شقیق بلخی می‌دانند. نوشتار حاضر باهدف تبارشناسی این کتاب، به بررسی این ویژگی‌های متنی مصباح الشریعه می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

• مصباح الشریعه
• صوفیه
• بررسی محتوایی
• امام صادق (ع)