نویسندگان

• حامدرضا کریمی ملایر
• ناصر گذشته

چکیده

این پژوهش با گردآوری داده های میدانی از بناهای خانقاهی و آرامگاهی متصوفه، مستحسنات تاریخی خانقاه نشینی و طبقه بندی نمادپردازی­های آن‌ها از دیدگاه سنت گرایی دینی، در پی تعریف هنر خانقاهی از سده‌ هفتم هجری قمری تا دوران معاصر و همچنین توصیف هنر خاص معماری خانقاه­هایی است که منبع تأثیر آن، اندیشه­های ناب عرفانی و صوفیانه بوده است. با بررسی و طبقه­بندی تاریخی و گونه‌بندی عناصر نمادین مشاهده شده و نیز با معیار قرار دادن نوع سنجش سنت گرایی دینی، گونه خاصی از معماری خانقاهی در مجموع بناهای گزارش شده یافت می‌شود که تا به حال از آن یاد نشده است و تأثیر مستقیم مبانی نظری و عملی عرفان و تصوف بر آن مشهود است. همچنین با تمایز این سبک در معماری اسلامی می­توان نفوذ آن بر معماری سایر ابنیه اسلامی نظیر مدرسه و مسجد را نیز تعریف کرد. در مجموع بر اساس داده­های میدانی گردآوری شده در این تحقیق، بیشترین بازتاب­های عناصر نمادین در حوزه معماری خانقاه مرتبط با رنگ­پردازی، استفاده نمادین از عدد و اندیشه­های عرفانی است که به صورتی معنادار در بافت و ساختار خانقاه­ها مشهود است و تاریخ تحولات تصوف در بسامد و تعیین گونه­های این کاربرد­های نمادین، دخیل بوده است.

کلیدواژه‌ها

• خانقاه
• سنت گرایی دینی
• مستحسنات صوفیه
• هنر قدسی