بررسی مقایسه‌ای و نقد روش‌شناسی ترجمۀ ابومنصور اصفهانی و عزّالدین کاشانی از کتاب عوارف المعارف سهروردی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه کاشان، نویسنده مسئول

2 دانشگاه کاشان

چکیده

نقد روش‌شناسی کتاب، یکی از موضوعات قابل توجه در حوزۀ آثار علمی و پژوهشی است و با توجه به اینکه کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه عزّالدین محمود کاشانی و ترجمۀ ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی در شمار آثار شاخص و مهم عرفانی در قرن هشتم هجری است و هر دو مترجم در شمار سلسله مشایخ سهروردیه از مشرب فکری واحدی برخوردارند، مقایسۀ تطبیقی و نقد روش‌شناسی این آثار، علاوه بر معرفی و تبیین کتاب عوارف المعارف سهروردی، امکان شناخت بیشتر و همه‌جانبۀ هر دو اثر را نیز فراهم می‌کند و نشان می‌دهد که مترجمان تا چه اندازه در ترجمۀ خود، تحت‌تأثیر متن اصلی عوارف المعارف سهروردی بوده و توانسته‌اند در زمینۀ ترجمه، توانمند عمل کنند. البته نقدهایی نیز بر این دو اثر وارد است که نگارندگان در این نگاشته قصد دارند علاوه بر مقایسۀ تطبیقی و توصیف و تبیین متن اصلی هر دو ترجمه، نقدهایی با رویکرد محتوایی و لفظی نیز انجام دهند تا ضمن بررسی، توصیف و تحلیل این دو اثر، روش‌شناسی آن‌ها هم از جنبۀ انتقادی نقادی شود.

کلیدواژه‌ها

  1. ۱. نیز نک: عاطفی، 1381: ج۲، 166؛ فرخ‌یار، بی‌تا: 99؛ کاشانی، 1393: ج۱، ده؛ دیوسالار، 1392: 30؛ ساعدی، 1395: 7؛ آقانعمتی، 1393: 9ـ10؛ پورجوادی، 1372: 250.

    1. Gaston Bachelard

    ۳. نیز نک: صاد، 1399ق: 12؛ قاسمی و همکاران، 1394: 44ـ45.

    ۴. نیز نک: آق ار کاکلی، 1394: 40؛ ساعدی، 1395: 8.  

     

     

    منابع

    ـ آسایش، حسین و مشیری، سید رحیم (1384)، روش‌شناسی و تکنیک‌های تحقیقات علمی در علوم انسانی با تأکید بر جغرافیا، چ2، تهران: نشر قومس.

    ـ آق ار کاکلی، عبدالرحمن (1394)، مقایسۀ رفتارها و اعتقادات صوفیان خانقاهی در گذشته و حال بر اساس کتاب مصباح الهدایه، پایان‌نامۀ ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، استاد راهنما عباس نیکبخت.

    ـ آقانعمتی، حسن (1393)، آموزه‌های اخلاقیتربیتی در مصباح الهدایه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، استاد راهنما: محمدرضا حسنی جلیلیان.

    ـ اسفندیار، محمودرضا (1381)، فانوس هدایت، چ۱، تهران: نشر مؤسسۀ فرهنگی اهل قلم.

    ـ افراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1389)، «اخلاق در مصباح الهدایة و مفتاح الکفایه»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پروتال جامع علوم انسانی، شمارۀ ۲۲، 71ـ92.

    ـ ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    ـ برومند، محمدتقی (بی‌تا)، روش‌شناسی، منطق، علم، تهران: نشر دنیا.

    ـ پارسی‌نژاد، ایرج (1389)، بهار و نقد ادبی، تهران: نشر سخن.

    ـ پزشکی، ناهید سادات و  نریمیسا، عاتکه (1395)، «بازتاب هرمنوتیکی قرآن در مصباح الهدایۀ کاشانی»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی عرفانیات، شمارۀ ۲۸، 11ـ2۶.

    ـ پورجوادی، نصرالله (1372)، «آداب المتصوفه و حقائقها و اشاراتها از ابومنصور اصفهانی»، معارف، دورۀ نهم، شمارۀ 3، 249ـ282.

    ـ پیرانی، منصور و عظیمی، فاطمه (1390)، «آموزه‌های اخلاقی خواب و رؤیا و تأثیر آن بر تحول شخصیت عرفا»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی عرفانیات، 89ـ118.

    ـ پیری، دیوید.ب. (1383)، چگونه نقد بنویسیم، ترجمۀ منیره احمد سلطانی، چ۱، تهران: نشر روزگار.

    ـ دیوسالار، علی‌اصغر (1392)، دیدگاه‌های مشترک دو اثر مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة عزّالدین محمود کاشانی و گلشن راز شیخ محمود شبستری به لحاظ صوری و معنایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما: ویدا وفایی.

    ـ رضایتی کیشه خاله، محرم (1384)، تحقیق در رسالۀ قشیریه با تأملی در افکار و آثار امام قشیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

    ـ ساعدی، سید محمد (1395)، تحلیل و تطبیق و آداب صوفیانه در مصباح الهدایۀ عزّالدین کاشانی و انسان کامل عزّالدین نسفی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد دره‌شهر، استاد راهنما: علی حسن سهراب‌نژاد.

    ـ سهراب‌زاده، مهران (1392)، روش‌شناسی، معانی و کاربرد روش‌ها در تحقیقات کیفی، چ1، تهران: نشر سخنوران.

    ـ سهروردی، شهاب الدین (1374)، عوارف المعارف، ترجمۀ ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به کوشش قاسم انصاری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    ـ شعبانزاده، مریم (1384)، «بررسی جنبه‌های فرهنگ‌نگاری در مصباح الهدایه»، پژوهشنامه ادب غنایی، شمارۀ ۵، 63ـ7۸.

    ـ صاد، علی (1399ق)، روش نقد، چ1، قم: نشر هجرت.

    ـ عاطفی، افشین (1381)، بزرگان کاشان، قم: نشر افق فردا.

    ـ عباسی، حبیب‌الله (۱۳۹۶)، «از ترجمه تا تألیف: مقایسۀ ساختاری محتوایی دو ترجمۀ کتاب عوارف المعارف»، مجلۀ علمی پژوهشی تاریخ ادبیات دانشگاه شهید بهشتی تهران، دورۀ 9، شمارۀ 2، 99ـ112.

    ـ غلامرضایی، محمد (1388)، سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه: از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم (کلیات)، تهران: مرکز چاپ و نشر دانشگاه شهید بهشتی.

    ـ فتح‌اللهی، ابراهیم (1394)، متدولوژی علوم قرآنی، چ۳، تهران: نشر دانشگاه امام صادق(ع).

    ـ فرامرز قراملکی، احد (1388)، روش‌شناسی فلسفه ملاصدرا، چ۱، تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

    ـ ـــــــ (1392)، روش‌شناسی مطالعات دینی، تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی.

    ـ فرخ‌یار، حسین (بی‌تا)، مشاهیر کاشان، چ۱، کاشان: نشر راسخ.

    ـ قاسمی، حمید و همکاران (1394)، روش‌شناسی نقد و بررسی کتاب، چ1، تهران: نشر جامعه‌شناسان.

    ـ کاشانی، عبدالرزاق (1393)، تأویلات قرآن حکیم مشهور به تفسیر ابن‌عربی، ترجمۀ سید جواد‌ هاشمی علیا، جلد اول. چ1، تهران: نشر مولی.

    ـ کاشانی، عزّالدین محمود (1385)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، مقدمه و تصحیح و توضیحات عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی، چ۲، تهران: نشر زوّار.

    ـ ـــــــ (1376)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تصحیح علامه جلال‌الدین همایی، چ۵، قم: نشر هما.

    ـ لاری بی، کریستنسن (1387)، روش‌شناسی آزمایشی، ترجمۀ علی دلاور، تهران: نشر رشد.

    ـ مرتضوی کرونی، علیرضا (1364)، ضوابط و اصول نقد کتاب‌های کودکان و نوجوانان، چ۱، تهران: کانون فرهنگ و هنر اسلامی.

    ـ نظربیگی، مریم (1395)، بررسی تطبیقی روش‌شناسی تفسیر موضوعی قرآن و ارائۀ تعریفی نو از آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، استاد راهنما: محسن قاسم‌پور.

    ـ نیرومند (محقق)، کریم (1364)، تاریخ پیدایش تصوف و عرفان و سیر تحول و تطور آن، زنجان: نشر کتابفروشی ستاره.

    ـ ‌هادوی، امین (1385)، بررسی اصطلاح وقت در هفت اثر عرفانی منثور: ترجمۀ رسالۀ قشیریه، کشف المحجوب، تمهیدات، تذکرة الاولیا، عوارف المعارف، مرصادالعباد، مصباح الهدایه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم، استاد راهنما: محمد فولادی.

  • تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 06 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1398