مطالعات عرفانی

نگاهی به وطن مألوف از دیدگاه مولانا بر اساس مثنوی

نویسندگان

1 استادیار حق‌التدریس دانشگاه آزاد اسلامی دماوند و دانش‌آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، ایران

2 عضو هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، ایران

چکیده

دغدغۀ وجود جهانی دیگر که از آن با عنوان «وطن مألوف» یاد می‌شود، در ذهن بشرِعهد باستان تا انسان قرن بیست‌ویکم، همواره وجود داشته است. مولانا نیز در اندیشه‌های عرفانی خود، برای انسان وطنی فرامادی متصور شده است که این خاستگاه، تفاوت‌های اقلیمی و زبانی را کمرنگ می‌کند. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی نگاهی به مفهوم وطن مألوف بر اساس مثنوی معنوی دارد. جاودانگی انسان در مثنوی، با دستیابی به وطن اصلی فراهم می‌شود. این جاودانگی به‌تدریج هم می‌تواند صورت بگیرد و هر انسانی با هر رتبه‌ای، دور از این تعالی و کمال نیست. مولانا معتقد است با تهذیب نفس و طی مراحل سلوک می‌توان بازگشتی اختیاری داشت و حتی هنگام حیات دنیوی نیز از مبدأ الهی بهره برد. از دیدگاه مولانا، وطن مألوف، مکانی دور از دسترس نیست و راه دستیابی به آن «انسان بودن» است و بس.

کلیدواژه‌ها

- قرآن مجید.
- آشوری، داریوش (1379)، هستی‌شناسی حافظ، تهران: انتشارات مرکز
- استعلامی، محمد (1379) مثنوی مولانا جلال‌الدین (مقدمه و تحلیل)، تهران: انتشارات سخن
- ایزوتسو، توشیهیکو (1378)، سوفیسم و تائونیسم، ترجمۀ محمدجواد گوهری، تهران: انتشارات روزنه.
- دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۳4)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1379)، بحر در کوزه، چ۳، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- زمانی، کریم (1387)، شرح جامع مثنوی، ج1 و2، تهران: انتشارات اطلاعات.
- سجادی، سید جعفر (1378)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: انتشارات طهوری.
- سرامی، قدمعلی و مرغوب، حوا (1397)، «بررسی حس نوستالژی در مثنوی مولانا با نگرش به توابع (میانجی‌های) شوق بازگشت»، فصلنامۀ عرفان اسلامی دانشگاه زنجان، شمارۀ 56، 305ـ۳۲۵.
- سهروردی، شهاب‌ا‌لدین (1374)، سه رساله از شیخ اشراق، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359)، «تلقی قدما از وطن»، مجله الفبا، دورۀ اول، ج2، ص9.
- شیمل، آن ماری (1367) شکوه شمس، ترجمۀ حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- عابدی، محمدرضا (1392)، «انترناسیونالیسم عرفانی»، دوفصلنامه انسان‌پژوهی دینی، شمارۀ 29، 51ـ۶۹.
- عمید، حسن (1375)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- فلوطین (1366)، دوره آثار، ترجمۀ محمدحسین لطفی، انتشارات تهران.
- فولکیه، پل (1370)، فلسفۀ عمومی، ترجمۀ یحیی مهدوی، چ۴، انتشارات دانشگاه تهران.
- قمی، عباس (1384)، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
- کسائیان، زهره و همکاران (1388)، بازگشت به اصل در ادبیات عرفانی جهان، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
- گولپینارلی، عبدالباقی (1375)، شرح و نثر مثنوی شریف، با ترجمه و توضیح توفیق سبحانی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- لاهیجی، شمس‌الدین (1387)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگرخالقی، تهران: انتشارات زوار.
- مطهری، مرتضی (1367)، آشنایی با علوم اسلامی، کلام، عرفان، حکمت عملی، چ۴، تهران: انتشارات صدرا.
- معلوف، لویس (1377) ترجمه المنجد، ترجمۀ مصطفی رحیمی اردستانی، تهران: انتشارات صبا.
- مقدم، علی (1354)، دیباچه‌ای بر عرفان مولانا، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطبوعاتی عطایی.
- مولوی، جلال‌الدین محمد (1388)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- ـــــــ (1384)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، کوشش مهدی آذریزدی، چ۸، انتشارات پژوهش.
- نجم‌الدین رازی (1380)، مرصاد العباد الی المعاد، به‌اهتمام محمدامین ریاحی، چ۹، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- همدانی، عین‌القضات (1377)، نامه‌های عین‌القضات، تهران: انتشارات اساطیر.
مطالعات عرفانی
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29
29
مرداد 1398
صفحه 201-226
  • تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 06 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1398