نویسندگان

• رضا شجری
• طاهره خواجه گیری

دانشگاه کاشان

چکیده

بررسی جنبه‌های مختلف شخصیت کیخسرو در شاهنامه، همواره یکی از موضوعات مورد نظر پژوهشگران بوده است. در این مقاله بر اساس رهیافت نشانه‌شناسی و با تمرکز بر ریشه‌شناسی نام کیخسرو، به بررسی نشانه‌های موجود در شاهنامه در ارتباط با این پادشاه کیانی پرداخته‌ شده است. نظام‌های نشانه‌ای رنگ‌ها، اعداد، گفتار و کردار، شخصیت‌های مرتبط و... بررسی شده‌اند تا چرایی ارتباطشان با کیخسرو و کمکی که به پیشبرد وجوه عارفانگی او می‌کنند، مشخص شود.
تبیین جایگاه نام و مسمّا بودن نام در اساطیر، نمایاندن اهمیت ریشۀ نام‌ها در فرهنگ ملل کهن، بررسی نشانه‌شناختی عناصری اساطیری چون خورشید، آب، برف، چشمه و رفتارهایی چون ترک تخت شاهی از سوی کیخسرو، یافتن نشانه‌های عرفانی رفتار و کردار کیخسرو و نظام نشانه‌ای رفتار عارفانۀ او در هنگام رجعت به جهان جاویدان و... از دیگر نکاتی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.
بنیان‌ نهادن آتشکده را به‌عنوان یک نماد و مکان مذهبی، جنگیدن با بزرگ‌ترین شرّ موجود در جهان یعنی افراسیاب، تجهیز بودن به ابزارهایی چون جام جهان‌بین و برخورداری از قدرت نیروهای امدادی مافوق ‌بشری و پشت پا زدن به تخت شاهی، داشتن حالاتی از مراقبه و... همگی نشانه‌هایی از رفتارهای عرفانی کیخسرو هستند که در این مقاله بر اساس رهیافت نشانه‌شناسانه مورد مداقه قرار گرفته‌اند. آنچه به دست آمده، نشان می‌دهد که این اعمال عرفانی، زیرساخت‌های اسطوره‌ای دارند و با معنا و ریشۀ نام کیخسرو ارتباط مستقیم دارند.

کلیدواژه‌ها

• نام در اساطیر
• کیخسرو
• ریشه‌شناسی نام
• نشانه‌شناسی
• نشانه شناسی عرفانی