نویسنده

• حامد نظرپور

دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از موضوعات مورد تأکید عرفای مسلمان، سیر آفاقی است. یکی از عرفای اندلس که بر سیر در آفاق بسیار تأکید می‌کند، ابن برّجان (د. 536 ق/ 1141 م)، عارف و مفسر اندلسی است. ابن برّجان در توضیح سیر در آفاق، از اصطلاح «اعتبار» استفاده می‌کند و این اصطلاح در نظام فکری او، جایگاه ویژه‌ای دارد. این پژوهش به دنبال بررسی مفهوم اعتبار از دیدگاه ابن برّجان و مقایسۀ آن با دیدگاه ابن مسرّه است و به روش اسنادی و توصیفی‌تحلیلی انجام شده است. اعتبار از دیدگاه ابن ‌برّجان عبارت است از معراج عقل در پرتو نور ایمان و وحی با تأمل بر آیات الهی (آیات وحی و آیات طبیعت) برای معرفت به غیب و رسیدن به یقین. اعتبار دارای دو مؤلفۀ تعقل و ایمان است که می‌تواند صعودی یا نزولی باشد. او معتقد است با اعتبار در مخلوقات می‌توان به معرفت الهی و شناخت موجودات اخروی دست یافت. دیدگاه ابن برّجان با ابن مسرّه در این ‌باره قابل مقایسه است. با توجه به شباهت‌ها و قرینه‌های مختلف به نظر می‌رسد ابن برّجان تحت‌تأثیر ابن مسرّه بوده است. تفاوت مهم این است که ابن مسرّه معتقد است در اعتبار، عقل می‌تواند جدای از وحی به نتیجه برسد. تفاوت دیدگاه‌های آن‌ها می‌تواند ناشی از گرایش کلامی متفاوت آن‌ها باشد.

کلیدواژه‌ها

• ابن برّجان
• ابن مسرّه
• اعتبار
• آیات الهی
• تعقل