مطالعات عرفانی
تبیین رابطۀ پیر و مرید در اسرار التوحید به‌مثابۀ همتایی برای بازی هرمنوتیکی در جهت رهایی از سوژه‌محوری
نویسنده
دانشجوی دکتری حکمت هنر‌های دینی، دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده
نحوۀ تعلیم پیر به مرید در اسرار التوحید به‌گونه‌ای است که می‌توان آن را با بازی هرمنوتیکی گادامر که هدف نهایی از مطرح ساختن آن، رهایی از «سوژه‌محوری» است، تطبیق داد. گادامر رهایی از «سوژه‌محوری» را به‌عنوان غایت نهایی در ذیل مفهوم «بازی» که آغازی برای ورود به بحث هنر است، مورد توجه قرار می‌دهد. در حقیقت این غایت، مقابله‌ای با عقلانیت «سوژه‌محور» در تفکر مدرن است. هدف از تطبیق رابطۀ پیر و مرید با بازی هرمنوتیکی معرفی عرفان اسلامی (به‌خصوص عرفان رایج در خراسان) به‌عنوان همپای هنر یونانی در حذف تفکر «سوژه‌محوری» است که این هدف از طریق روش‌های تحلیلی-تطبیقی-توصیفی دنبال می‌شود. حکایات اسرار التوحید به‌عنوان متنی عرفانی ویژگی‌های بازی هرمنوتیکی را به‌نحو کاملی (البته در ذیل معرفت‌شناسی عرفانی و نه هنر) پوشش می‌دهند. از جمله ویژگی‌های بازی گادامری که در اسرار التوحید وجود دارد، عبارت‌اند از: استقلال بازی از بازیکنان، امر غیرجدی و جدیت در بازی، نحوۀ حضور تماشاگر، غایت بازی و در نهایت حذف سوژه.
کلیدواژه‌ها
۱. احمدی، بابک (۱۳۹۱)، حقیقت و زیبایی، تهران: مرکز.
۲. امینی، عبدالله و شاقول، یوسف (۱۳۹۰)، «مفهوم بازی نزد گادامر به مثابۀ بدیلی برای آگاهی زیباشناختی»، مجلۀ پژوهش‌های فلسفی، سال پنجم، شمارۀ ۹، ۱۷ـ۴۲.
۳. بالو، فرزاد و رضاپور، رضا (۱۴۰۰)، «بررسی ساحات تفسیر زمینه‌زدایانۀ ابوسعید در اسرار التوحید»، فصلنامۀ ادبیات عـرفانـی و اسطوره‌شنـاختی، سال هفدهم، شمارۀ ۶۴، ۸۹ـ۱۱۵.
۴. پالمر، ریچارد (۱۳۹۵)، علم هرمنوتیک، ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: نی و هرمس.
۵. خاتمی، محمود (۱۳۹۴)، مدخل فلسفه غربی معاصر، تهران: علم.
۶. زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۹)، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
۷. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (۱۳۸۵)، چشیدن طعم وقت از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر، تهران: سخن.
۹. صفایی، علی و همکاران (۱۳۹۲)، «شیوه‌های تربیت مرید از نگاه ابوسعید (با تکیه بر اسرار التوحید)» ، مقالۀ ارائه‌شده در گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران در دانشگاه زنجان، بازیابی‌شده در وب‌سایت www.sid.ir
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۷۴)، ترجمۀ تفسیر المیزان، جلد۱۳، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامى.
۱۱. عطار نیشابوری، فریدالدین (۱۳۸۳)، تذکرة الاولیا، ویرایش رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر.
۱۲. فروغی، محمدعلی (۱۳۹۰)، سیر حکمت در اروپا، تهران: زواره.
۱۳. کانت، ایمانوئل (۱۳۹۳)، نقد قوه حکم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
۱۴. کورنر، اشتفان (۱۳۹۴)، فلسفۀ کانت، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
۱۵. محمد بن منور (۱۳۹۷)، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: آگه.
۱۶. نصر، سیدحسین (۱۳۸۹)، هنر و معنویت اسلامی، ترجمۀ رحیم قاسمیان، تهران: حکمت.
۱۷. واعظی، احمد (۱۳۸۰)، درآمدی برهرمنوتیک، تهران: مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
۱۸. واینسهایمر، جوئل (۱۳۸۱)، هرمنوتیک فلسفی و نظریۀ ادبی، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: انتشارات ققنوس.
۱۹. هایدگر، مارتین (۱۳۹۴)، سرآغاز کار هنری، ترجمۀ پرویز ضیاء شهابی، تهران: هرمس.
- Audi, Robert (1999), The Cambridge dictionary of philosophy, Cambridge university press.
)
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 33
33فروردین 1400صفحه 367-392
- تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
- تاریخ بازنگری: 31 خرداد 1402
- تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
- تاریخ انتشار: 01 فروردین 1400