بررسی نسبت مولوی با عشق در دیوان شمس تبریزی بر اساس پیوندهای عاطفی چهارگان

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، نویسنده مسئول

چکیده

یکی از مهم‌ترین واژگان، مفاهیم و ارکان علم عرفان، عشق است. این پدیده در نزد عرفا و روان‌شناسان به‌عنوان عامل رفتار و معرفت محسوب می‌شود. چنین اعتباری باعث برقراری پیوندهای عاطفی متنوع و شگفت‌انگیزی بین شاعران و عارفان با پدیدۀ عشق و با سایر پدیده‌ها شده است. از آنجا که بسامد واژۀ عشق در آثار مولوی بیش از سایر عرفای شاعر‌ است، بدین خاطر از سوی قاطبۀ ادبا و مولوی‌‌پژوهان مبنای اندیشه، تخیل و رفتار او همین پیوند عاطفی شدید و عمیق او با عشق پنداشته و فرض می‌شود. حال این پژوهش درصدد برآمد که بر اساس الگوی پیوندهای عاطفی بین شاعر و شیء فتوحی، به تحلیل این پنداشت و فرض در آینۀ دیوان شمس تبریزی بپردازد و بررسی کند که در واقع آیا مبنای رفتارهای مولوی همین پیوند عاطفی او با عشق است یا پیوندی از جنس دیگر است؟ سرانجام یافته‌ها و داده‌های پژوهش حاکی از این شد که اولاً الگوی فتوحی در اثبات وجود یا عدم پیوند عاطفی بین شاعران و اشیا (پدیده‌ها) و تبیین انواع آن کاربرد مفیدی دارد؛ ثانیاً اثبات شد که آن چهار پیوند اصلی الگوی فتوحی بین مولوی و عشق وجود دارد و حتی پیوندهای فرعی دیگری نیز بین این دو، غیر از پیوندهای الگوی فتوحی برقرار شده است؛ اما از بین این پیوندها، بیشترین پیوندی که بین مولوی و پدیده عشق برقرار شده، پیوند «وصف شیء» است و از چشم‌انداز الگوی پژوهش، پیوند وصف شیء ضعیف‌ترین، نازل‌ترین و پایین‌ترین سطح پیوند بین شاعر و یک شیء است و این پیوند، اساساً عاطفی نیست؛ پس پیوند بین مولوی و عشق، عاطفی نیست. 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the relationship between Molavi and love in Rumi's Divan-e-Shams Tabrizi based on the four emotional connections

نویسندگان [English]

  • Mehdi Rezaei 1
  • Mehdi Gerashi 2

1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Salman Farsi University, Kazeroon.

2 - M.A. Graduated in Persian language and literature, faculty of literature and humanities, Salman Farsi University, Kazeroon,.( m.gerashi.1360@gmail.com)

چکیده [English]

One of the most important concepts in mysticism is love.  Mystics and psychologists consider it as an agent of behavior and knowledge. Such credibility has led to the establishment of diverse and wonderful emotional connections between poets and mystics with love and with other phenomena. Since Rumi has used the word love in his works more frequently than other mystic poets, most researchers argue that his deep emotional connection with love underlies his thought, imagination and behavior.   The present study aims at analyzing this notion in Rumi's Divan-e-Shams using Fotouhi's model of emotional ties between the poet and the object. It also set out to examine whether this emotional bond underlies his behaviors. The findings indicated that, firstly, Fotouhi's model was successful in demonstrating the existence or lack of emotional connections between poets and objects (phenomena) and explaining its types. Secondly, it turned out that, between Rumi and love, four main links suggested by Fotouhi's model existed.   Even other minor bonds were found.  However, the most frequent connection between these two was "description of an object" that is viewed the weakest type of tie between a poet and an object from the perspective of the research model. This type of bond is not emotional at all. Therefore, it can be concluded that the connection between Rumi and love was not emotional.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Love
  • Emotion
  • Imagination
  • Rumi
  • Divan-e Shams
  1. اسپرهم، داوود و تصدیقی، سمیه (1397)، «استعاره‌شناختی عشق در مثنوی مولانا»، مجله متن‌پژوهی ادبی، سال بیست‌ودوم، شمارۀ 76، 87ـ۱۱۴.
  2. الیافی، نعیم (2003)، تَطوّر الصّورَة الْفنّیّه فی الشّعرِ الْعربی الْحَدیث، دمشق: صفحات للدراسات و النشر.
  3. برت، آر. ال (1395)، تخیل، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.
  4. زرقانی، سید مهدی و دیگران (1393)، «تطور استعارۀ عشق از سنایی تا مولانا»، دوفصلنامه علمی‌پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال ششم، شمارۀ 11، 43ـ۷۹.
  5. سپهری، سهراب (1389)، هشت کتاب، اصفهان: گفتمان اندیشۀ معاصر.
  6. سیدی، سید حسین و بهنام، مینا (2009)، «رمانتیسم در آثار جبران خلیل جبران و سهراب سپهری»، مجله الدراسات الأدبیة، السنة الثانیة والعشرین، العدد 2 و 3 و 4: 191ـ220.
  7. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1378)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه.
  8. شهریار، محمدحسین (1372)، کلیات دیوان، تهران: انتشارات زرین و نگاه.
  9. طغیانی، اسحاق (1386)، «بررسی استعاره در غزلیات شمس»، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی ارومیه، سال اول، شمارۀ 3، 47ـ۶۴.
  10. فتوحی، محمود (1383)، «عاطفه، نگرش، تصویر»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی، سال اول، شمارۀ 1 و 2، 93ـ۱۱۲.
  11. ــــــــ (1385)، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
  12. منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمد (1338)، دیوان، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
  13. مولوی، جلال‌الدین (1379)، کلیات دیوان شمس تبریزی، بر اساس نسخۀ تصحیح‌شدۀ بدیع‌الزمان فروزانفر، با مقدمۀ جواد سلماسی‌زاده، تهران: اقبال.
  14. ‌هاوکس، ترنس (1394)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
  • تاریخ دریافت: 09 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 09 بهمن 1401