نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشتۀ فلسفه اخلاق، دانشگاه قم (نویسنده مسئول)
2 استادیار گروه اخلاق، دانشگاه قم
چکیده
سامانبخشی به روابط میان انسانها یکی از کارویژههای اخلاق است و نظریۀ «اخلاق مراقبت» بهدلیل توجه محوری به تعاملات انسانی و ارزشگذاری عناصری چون همدردی، همدلی، خیرخواهی و شفقت در آن، یکی از کارآمدترین نظریههای اخلاقی برای ایفای این نقش است. اخلاق فتوت متصوفه نیز هرچند فاعل اخلاقی را در گسترۀ وسیعتری از تعاملات انسانی میبیند، ایفای کامل مسئولیت وی در تعامل با دیگران را یک پایۀ مهم از سلوک اخلاقی او میداند. بر این اساس و با توجه به اشتراکاتی که این دو نظریۀ اخلاقی در اصول و معیارهای اخلاقی حاکم بر مناسبات انسانی دارند، این انگاره که دو نظریۀ مذکور از دیدگاه مشترکی بهشکل بایستۀ روابط انسانها مینگرند تقویت میشود. برای بررسی انگارۀ بیانشده، ضمن بررسی این دو نظریه و تبیین نوع نگاه آنها نسبت به هنجارهای حاکم بر مناسبات انسانی، به بیان شباهتها و تفاوتهای آنها در حوزۀ مذکور پرداخته شده است. به نظر نگارنده، هرچند تفاوتهای این دو بیشتر از شباهت آنها به نظر میرسد، توجه به جایگاه محوری عنصر «مراقبت» در اخلاق مراقبت میتواند نتیجهای متفاوت را پیش روی ما نهد؛ زیرا بسامد واژگانی همچون «شفقت»، «احسان»، «سخاوت»، «خدمت به دیگران»، «ایثار» و «گذشت» در بیان شروط صاحبنظران اخلاق فتوت برای فردی که بخواهد به اصول این نظریۀ اخلاقی در حوزۀ تعاملات انسانی پایبند باشد، میتواند دلیلی بر این ادعا قلمداد شود که در اخلاق فتوت نیز ارزشهای مراقبتی در سامانبخشی به روابط انسانی بازنمایی میشوند و بر همین اساس، این دو نظام اخلاقی در حوزۀ تعامل با دیگران به همگرایی میرسند.
کلیدواژهها
منابع