مطالعات عرفانی
نگاهی به ایماژهایِ زندگی در نگره مولوی و کازنتزاکیس با تاکید بر ایماژِ «زندگی به مثابه سوءتفاهم/ جنگ»
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد تمام گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
زندگی به‌مثابۀ فرایند تکامل و با توجه به دو ساحت باورها و عواطف- احساسات در نگاه اندیشمندان به اشکال مختلف بازنموده شده است. در این میان، ایماژهایِ برساخته از زندگی و معنایِ آن در لایه‌هایِ مختلف، یکی از نکاتِ برجسته در متون است که در قالب تصویرهای هنری و کلان‌استعاره‌ها مفصل‌بندی می‌شود. از سویی دیگر، در میان مجموعه متفکران، مولوی و کازنتزاکیس دو شخصیت کم‌نظیری هستند که با وجود تمایزهای معرفتی و گفتمانی از یک‌سو و تاریخی و جغرافیایی از سویی دیگر، مفهوم زندگی را در قالب استعاره/ ایماژهای هنری تصویرسازی کرده‌اند. در این مقاله، نویسنده سعی می‌کند این مسئله را با توجه به چهارچوب نظری انواع «ایماژهای زندگی» از منظر رابرت سالامون در مهم‌ترین آثار این دو متفکر بررسی کند. سالامون در این مبحث شانزده ایماژ از مهم‌ترین ایماژهای زندگی را شناسایی کرده که مهم‌ترین این موارد زندگی به‌مثابۀ بازی، داستان، غمنامه، کمدی، ماجرا و مأموریت است. این نوع طرز تلقی به زندگی، در آثار این دو تصویرسازی شده است که از بنیان‌هایِ معرفتی مشترک با وجود همۀ افتراق‌ها حکایت دارد. یکی از نکات مهم در تحلیل یافته‌ها اِشعار هردو به ایماژ ویژه‌ای است که در دستگاه فکری این دو به‌صورت برجسته مفصل‌بندی شده و آن «زندگی به‌مثابۀ سوءتفاهم» است. نویسنده ضمن بررسی مجموعه ایماژهای مشترک با تأکید بر ایماژ اخیر، اندیشۀ این دو متفکر را از منظر ارزش و کارکرد زندگی تحلیل کرده است.
کلیدواژه‌ها
- اروین، ویلیام (1398)، فلسفه‌ای برای زندگی: رواقی زیستن در دنیای امروز، تهران، چ۹، بی‌جا: نشر گمان.
- اشمیت، اریک امانوئل (1389)، سومویی که نمی‌توانست گنده شود، ترجمۀ مهشید نونهالی، تهران: نشر کتاب‌سرای نیک.
- اقبال، افضل (1363)، تأثیر مولانا بر فرهنگ اسلامی، به‌کوشش محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی عطایی.
- امین‌پور، قیصر (1391)، مجموعه کامل اشعار، چ۹، تهران: انتشارات مروارید.
- بوبن، کریستینان (1384)، رفیق اعلی، ترجمۀ پیروز سیار، چ۷، تهران: طرح نو.
- بیکن، فرانسیس (1392)، نوارغنون، ترجمۀ محمود صناعی، چ۲، تهران: جامی.
- پورنامداریان، تقی (1380)، در سایۀ آفتاب؛ شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی، تهران: سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1383)، سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، چ۱۰، تهران: علمی.
- ــــــــ (1387)، بحر در کوزه: نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی، چ۸، تهران: علمی.
- سروش، عبدالکریم (1381)، قمار عاشقانه، چ۵، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
- طاهری، قدرت‌الله (1392)، روایت سرّ دلبران بازجست زندگی و تجارب تاریخی مولانا در مثنوی، تهران: علمی.
- عباسی، شهاب‌الدین (1383)، گنجینۀ معنوی مولانا با آثاری از سید حسین نصر، ویلیام چینیگ، آنه ماری شیمل، تهران: مروارید.
- عبدالحکیم، خلیفه (1383)، عرفان مولوی، احمد محمدی و احمد میرعلایی، چ۵، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1381)، رساله‌ای در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، چ۴، تهران: زوار.
- کازنتزاکیس نیکوس (1387)، گزارش به خاک یونان، ترجمۀ صالح حسینی، چ۵، تهران: نیلوفر.
- ــــــــ (1394)، زوربای یونانی، ترجمۀ تیمور صفری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- گراسمن، نیل (1400)، روح اسپینوزا (شفای جان)، ترجمۀ مصطفی ملکیان، تهران: انتشارات دوستان.
- مجیدی، عنایت‌الله (1382)، مقاله‌های بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1375)، مثنوی معنوی، تهران: انتشارات نگاه.
- ــــــــ (1386)، کلیات دیوان شمس، چ۵، تهران: نشر ثالث.
- نادرپور، نادر (1382)، گزیدۀ اشعار، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه.
- هارتمن، تام (1399)، از جنس نور، آخرین ساعات آفتاب کهن، ترجمۀ فرناز فرود، چ۲، تهران: کلک آزادگان.
- هاکسلی، آلدوس (1399)، شیاطین شهر لودون، ترجمۀ فاروق ایزدی‌نیا، تهران: نیلوفر.
- همایی، جلال‌الدین (1385)، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید؟، چ۲، تهران: مؤسسۀ نشر هما.
- یالوم، اروین (1387)، مامان و معنای زندگی، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: کاروان.
)
دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 36
36دی 1401صفحه 235-262
- تاریخ دریافت: 09 آذر 1401
- تاریخ بازنگری: 22 دی 1401
- تاریخ پذیرش: 25 بهمن 1401
- تاریخ انتشار: 01 دی 1401