نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهره فیضی ¹
• سیده فاطمه زارع حسینی ²

¹ کارشناس ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

صوفیه در نگرش، روش و منش ویژه‌ای که در همۀ شئون حیات خویش داشته‌اند، به بحث طعام و امور مربوط به آن نیز پرداخته‌اند. دامنۀ این بحث چنان فراگیر است که موضوعاتی چون «ضیافت»، «مهمانی‌ دادن» و «مهمانی ‌رفتن» را هم در بر می‌گیرد. آنان برای این موضوعات نکات و آدابی مشخص وضع کرده‌اند که رعایت آن‌ها ازسوی سالک سبب پیشرفت معنوی او می‌شود؛ ولی بی‌توجهی‌اش به آن‌ها یا موجب وقفۀ سلوکش خواهد شد یا به بیراهه‌اش خواهد کشاند. بخشی از نگاه صوفیان به این موضوع به اموری درونی چون اخلاص و نیت صحیح سالک و بخشی دیگر به اموری بیرونی مانند کمیت، کیفیت و نحوۀ تدارک طعام در ضیافت‌ها یا حضور در آن‌ها برمی‌گردد. در این جستار هدف آن است تا با کاربست روش تحلیلی‌توصیفی و بررسی منابع صوفیانه و سایر منابع مرتبط، آداب و بایسته‌های مربوط به این موضوع شناخته و تبیین و تحلیل گردد. با تتبع در آثار صوفیانه ازجمله قوت القلوب و احیاء علوم‌الدین معلوم می‌‌گردد که ضیافت ‌دادن و به‌ ضیافت ‌رفتن نه امری روزمره، بلکه گونه‌ای عبادت است و به ‌تأسی از قرآن و سیرۀ نبوی ظرایف و دقایق بسیاری در آن لحاظ شده است. از دیگر نتایج جالب توجه، مخالفت با برخی آداب ایرانی مانند نخوردن طعام بر خوان، رعایت سکوت هنگام صرف طعام و شستن دست‌های حاضران در ضیافت در ظروفی مجزاست. افزون بر این‌ها آدابی چون التزام به خدمت، اطعام دیگران و دوری از تکلف می‌‌تواند یادآور ارتباط این جنبه از تصوف با آداب فتوت باشد.

کلیدواژه‌ها

• آداب
• ضیافت
• مهمانی
• صوفیه
• تصوف
• طعام
• خوراک