نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیدمحمدمهدی فرشاد
• الله‌کرم کرمی‌پور

گروه دین‌پژوهی، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، ایران، قم.

چکیده

تصوف یکی از مهم‌ترین جلوه‌های اسلام در طول تاریخ است که مباحث اعتقادی و مناسکی‌اش همواره بحث‌برانگیز بوده است. طریقت قادریه هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین طریقت‌ها است که در سرتاسر جهان پیروانی دارد. طریقت قادری شاخه‌های مختلفی دارد: کسنزانی، طالبانی، سوله‌ای. در این مقاله به روش انسان‌شناختی(مبتنی بر تجربۀ زیسته، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبه) شاخۀ کسنزانی طریقت قادری را بررسی می‌کنیم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که «درویش کسنزانی بودن چگونه است؟». بنابراین، با شرکت در مناسک نشان می‌دهیم که فرد با بیعت کردن درویش می‌شود، اعمال تشرف(غسل، نماز و ادای اذکار) را پس از درویش شدن باید انجام دهد، ذکرهای فردی روزانه را انجام می‌دهد و در اذکار جمعی طریقت کسنزانی(سماع) شرکت می‌کند. به علاوه، سلسله مراتب سه‌گانه مشتمل بر شیخ، خلیفه و درویش را بررسی می‌کنیم. سپس، پوشش و ظاهر درویشان با غیردرویشان را مقایسه می‌کنیم. همچنین، نشان می‌دهیم که چه کسانی تمایل بیشتری به درویش شدن دارند. در نهایت نیز، منابع معرفتی هفت‌گانۀ درویشان قادری کسنزانی را بررسی می‌کنیم. حاصل اینکه، ترکیبی از این باورها و کنش‌های دینی درویش قادری کسنزانی را معنا می‌کنند.