مطالعات عرفانی

بازنمایی مضامین معنوی در نگرش‌های صوفیانه: مطالعۀ موردی، تجربۀ انسان‌شناختی طریقت قادری کسنزانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه دین‌پژوهی، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، ایران، قم.

چکیده

تصوف یکی از مهم‌ترین جلوه‌های اسلام در طول تاریخ است که مباحث اعتقادی و مناسکی‌اش همواره بحث‌برانگیز بوده است. طریقت قادریه هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین طریقت‌ها است که در سرتاسر جهان پیروانی دارد. طریقت قادری شاخه‌های مختلفی دارد: کسنزانی، طالبانی، سوله‌ای. در این مقاله به روش انسان‌شناختی(مبتنی بر تجربۀ زیسته، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبه) شاخۀ کسنزانی طریقت قادری را بررسی می‌کنیم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که «درویش کسنزانی بودن چگونه است؟». بنابراین، با شرکت در مناسک نشان می‌دهیم که فرد با بیعت کردن درویش می‌شود، اعمال تشرف(غسل، نماز و ادای اذکار) را پس از درویش شدن باید انجام دهد، ذکرهای فردی روزانه را انجام می‌دهد و در اذکار جمعی طریقت کسنزانی(سماع) شرکت می‌کند. به علاوه، سلسله مراتب سه‌گانه مشتمل بر شیخ، خلیفه و درویش را بررسی می‌کنیم. سپس، پوشش و ظاهر درویشان با غیردرویشان را مقایسه می‌کنیم. همچنین، نشان می‌دهیم که چه کسانی تمایل بیشتری به درویش شدن دارند. در نهایت نیز، منابع معرفتی هفت‌گانۀ درویشان قادری کسنزانی را بررسی می‌کنیم. حاصل اینکه، ترکیبی از این باورها و کنش‌های دینی درویش قادری کسنزانی را معنا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

منابع
ایزدی جیران، اصغر. (1395). انسان‌شناسی حسی، مقالاتی از دیوید هاوز و کانستنس کلسن. چ1. تهران: فروغ‌اندیشان هنر.
بوی، فیونا. (1394). مقدمه‌ای بر انسان‌شناسی دین. ترجمۀ مهرداد عربستانی. چ2. تهران: افکار.
پالس، دانیل. (1394). هفت نظریه در باب دین. ترجمه و نقد: محمدعزیز بختیاری. چ4. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
تامسون، کنت و همکاران. (1381). دین و ساختار اجتماعی. ترجمۀ علی بهرامپور و حسن محدثی. چ1. تهران: کویر.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1389). دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. ویرایش سوم. چ50. تهران: انتشارات صفی‌علیشاه.
روحانی، کمال. (1385). تاریخ جامع تصوف کردستان: نقد و بررسی دو طریقۀ قادری و نقشبندی. چ1. پیرانشهر: سامرند.
سگال، رابرت. (1391). راهنمای دین‌پژوهی: آشنایی با ده رویکرد در مطالعۀ ادیان. ترجمۀ محسن زندی و محمد حقانی‌فضل. چ1. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
شمس، منصور. (1397). آشنایی با معرفت‌شناسی. ویراست سوم. چ2. تهران: هرمس.
صابری، حسین (1390). تاریخ فرق اسلامی (1). چ7. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
فروهر، نصرت‌الله. (1387). کارنامۀ تصوف. چ1. تهران: نشر افکار.
کسنزانی، محمد. (1381). تصوف. ترجمۀ سیف‌الله مدرس گرجی. چ2. سنندج: نشر محمدصدیق کلاه‌قوچی.
کسنزانی، محمدنهرو. (1390). آراستگی به آداب اسلامی در طریقت کسنزانی. ترجمۀ حمید مستعان. سنندج: بی‌نا، نسخۀ الکترونیکی.
محمدپور، احمد. (1396). روش تحقیق معاصر در علوم انسانی (مباحثی در سیاست‌های روش). چ1. تهران: ققنوس.
محمدپور، احمد. (1400). ضد روش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی. ویراستار مجتبی هوشمندی. چ3. تهران: لوگوس.
مطهری، حمیدرضا. (1382). بیعت و کارکردهای آن در عصر جاهلی و صدر اسلام. مجلۀ تاریخ اسلام، شمارۀ 16، 109-132.
موسایی، میثم و عزیزیانی‌فر، جمال. (1384). پژوهشی در آیین دین‌داری و دین‌ورزی طریقت قادریه در کردستان. نامۀ انسان‌شناسی، 4 (8)، 140-171.
نادری، احمد. (1395). تحلیل انسان‌شناختی طریقت قادریۀ طالبانی در منطقۀ اورامانات لهون. مجلۀ مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 7 (33)، 148-169.
Adler, N., Shani, A.B. (Rami), & Styhre. A. (2004). Collaborative Research in Organizations, Thousand Oaks, CA: Sage,
Arrbery, A.J. (2008). Sufism, An Account of the Mystics of Islam, London, Rutledge.
Geertz, C. (1973). Religion as a Cultural System, Anthropological Approaches to the Study of Religion. Michael Barton (ed.). London: Tavistock, pp. 1-46.
Greenwood, Davydd J. & Morten Levin (1998). Interoduction to Action Research: Social Research for Social Change, Thousand Oaks, Calif.
Winter, R. & Munn-Giddings, C. (2001). A Handbook for Action Research in Health and Social Care. London: Rutledge.
مطالعات عرفانی
دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 39
خرداد 1403
صفحه 89-120
  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 02 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش: 25 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1403