نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد
2 ** دانشآموخته دکتری رشته فلسفه و کلام دانشگاه شیراز
چکیده
کتاب فصوص الحکم اثر محییالدین ابنعربی، از آثار بنیادین عرفان نظری اسلامی است که در آن، نویسنده طی بیستوهفت فصّ، به شرح حکمتهای الهی نهفته در شخصیت معنوی پیامبران و اولیای الهی پرداخته است. یکی از فصوص بحثبرانگیز این اثر، فصّ خالدی است که در آن، حکمت صمدی به خالد بن سنان ـ شخصیتی که نام او در قرآن ذکر نشده و جایگاه وی در منابع اسلامی محل اختلاف است ـ اختصاص داده میشود. هدف این پژوهش، بررسی اعتبار منبع حدیثی ابنعربی در انتساب حکمت صمدی به خالد بن سنان و تحلیل میزان وفاداری وی و شارحانش به روایت مزبور است. این مطالعه با روش تحلیل اسنادی ـ مقایسهای و با بررسی متون حدیثی شیعه و اهلسنت، بهویژه منابع حدیثی منسوب به امام صادق(ع)، انس بن مالک و عبدالله بن عباس انجام شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که روایت مورد استناد ابنعربی و شارحانش، علاوهبر تفاوتهای محتوایی با روایت شیعی، دارای مشکلات سندی جدی ازجمله وجود راویان غیرموثق است. همچنین، مفاد این روایت با برخی آیات قرآن و دیگر احادیث شیعی در تعارض است. بر این اساس، با استفاده از روش توصیفیتحلیلی نتیجه گرفته میشود که استناد ابنعربی به این روایت بهعنوان مبنای فصّ خالدی از منظر حدیثشناسی با چالشهای اساسی روبهروست و این امر ضرورت بازخوانی انتقادی جایگاه خالد بن سنان در نظام فکری ابنعربی را ایجاب میکند.
کلیدواژهها