مطالعات عرفانی
معروف کرخی و تامّلی در پیوند او با امام رضا علیه السلام
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
معروف کرخی از بزرگان عرفان اسلامی در سدۀ دوم هجری و سرسلسلۀ بسیاری از سلسله‌ها و طریقت‌های عرفانی است؛ که به همین مناسبت او را «شیخ السلسله» و «امام الصوفیه»، و سلسلۀ منتهی به ایشان را «معروفیه» و «ام السلاسل» خوانده‌اند. مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین دوران حیاتش، پیوند تاریخی و معنوی او با امام رضا(ع) است؛ که در دو دوره از حیاتش ـ دورۀ کودکی- نوجوانی و دوران پیری ـ اتفاق می‌افتد. دراین‌باره و با این عنوان، پژوهشی انجام نگرفته، اما در برخی از تحقیقات معاصران دربارۀ تصوف و نیز در شرح احوال معروف، ازجمله جستجو در تصوف ایران از زرین‌کوب، و الصلة بین التصوف و التشیع از کامل مصطفی شیبی، و در مقالۀ معروف کرخی، به قلم حسن ذوالفقاری، در نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، اشاراتی دربارۀ پیوند معروف با امام رضا(ع) شده است؛ که البته در بیشتر آن‌ها، این پیوند و ارتباط، مورد تردید و یا حتی ردّ و انکار قرار گرفته است؛ لذا به‌دلیل اهمیت این موضوع در تاریخ تصوف، و پیوند تصوف و تشیع، در این مقاله کوشیده‌ایم با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی‌تحلیلی، این پیوند تاریخی را در هر دو دورۀ حیات معروف کرخی اثبات کنیم. معروف کرخی، در دوران کودکی و نوجوانی خدمت حضرت امام رضا(ع) می‌رسد و به دست آن حضرت مسلمان می‌شود و نزد ایشان به سلوک معنوی می‌پردازد؛ و بعدها در سنین پیری نیز در مدت کوتاهی که امام رضا(ع) به بغداد سفر می‌کند، معروف توفیق خدمتگزاری ایشان را می‌یابد.
کلیدواژه‌ها
منابع
آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن. (۱۴۳۰ق). طبقات اعلام الشیعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آملی، سید حیدر بن علی. (۱۴۲۲ق). تفسیر المحیط الأعظم والبحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم. تصحیح محسن موسوی تبریزی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
آملی، سید حیدر بن علی. (۱۳۶۷ش). المقدمات من کتاب نص النصوص فی شرح فصوص الحکم. تصحیح عثمان یحیی و هانری کربن. تهران: انتشارات توس.
ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن علی. (۱۴۳۴ق). مجلی مرآة المنجی فی الکلام و الحکمتین و التصوف. تصحیح رضا یحیی پور فارمد. بیروت: جمعیة ابن ابی‌جمهور احسائی لاحیاء التراث (دارالمحجة البیضاء).
ابن‌ابی‌یعلی، قاضی ابوالحسین محمد. (۱۴۱۰ق). طبقات الحنابله. تصحیح عبدالرحمن بن سلیمان عیثمین. بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌اثیر، عزالدین. (۱۴۰۷ق). الکامل فی التاریخ. تصحیح محمدیوسف دقاق. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌اثیر، عزالدین. (بی‌تا). اللباب فی تهذیب الانساب. تصحیح قاسم محمد رجب. بغداد: مکتبة المثنی.
ابن‌تیمیه، ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم. (۱۴۰۶ق). منهاج السنّة النبویه. تصحیح محمد رشاد سالم. ریاض: جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیه.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن، (۱۳۶۸ش). تلبیس ابلیس. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن. (۱۴۲۳ق). صفة الصفوة. تصحیح ابراهیم محمد رمضان و سعید محمد لحام. چ3. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن. (بی‌تا). مناقب معروف الکرخی وأخباره. تحقیق عبدالله الجبوری. بیروت: دارالکتب العربی.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن. (۱۴۱۵ق). المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم. تصحیح محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌حاتم شامی، جمال‌الدین یوسف. (۱۴۳۱ق). الدّرر النّظیم فی مناقب الائمّة اللّهامیم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ابن‌حبّان، ابوحاتم محمد. (۱۳۹۳ق). کتاب الثقات. حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس دائرةالمعارف العثمانیه.
ابن‌خلکان، ابوالعباس شمس‌الدین احمد. (بی‌تا). وفیات الأعیان و انباء أبناء الزمان. تصحیح احسان عباس. بیروت: دار صادر.
ابن‌خمیس، حسین بن نصر. (۱۴۲۷ق). مناقب الابرار و محاسن الاخیار. تصحیح محمد ادیب جادر. العین امارات: مرکز زائد للتراث و التاریخ.
ابن‌‌شهرآشوب، محمد بن علی. (۱۴۱۲ق). مناقب آل أبی‌طالب(ع). تصحیح یوسف بقاعی. چ2. بیروت: دارالأضواء.
ابن‌طاووس، رضی‌الدین ابوالقاسم علی بن موسی. (۱۴۰۰ق). الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف. قم: مطبعة الخیام.
ابن‌طاووس، سید عبدالکریم بن احمد. (بی‌تا). فرحة الغری. قم: انتشارات الشریف الرضی.
ابن‌ظفر مکّی صقلی، ابوعبدالله محمد. (بی‌تا). انباء نجباء الابناء. تصحیح مصطفی قبانی دمشقی. مصر: بی‌تا.
ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن. (بی‌تا). تاریخ مدینة دمشق. تصحیح علی شیری. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع
ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۶ق). التحصین فی صفات العارفین. قم: انتشارات مدرسۀ امام مهدی(عج).
ابن‌ملقن، عمر بن علی. (۱۴۲۷ق). طبقات الأولیاء. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. چ2. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌مفلح، برهان‌الدین ابراهیم بن محمد. (۱۴۱۰ق). المقصد الارشد فی ذکر اصحاب الامام احمد. تصحیح عبدالرحمن بن سلیمان العثیمین. ریاض: مکتبة الرشد.
ابن منور، محمد. (۱۳۷۶ش). اسرار التوحید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق. (بی‌تا). الفهرست. بیروت: دارالمعرفة.
ابوبشر دولابی، محمد بن احمد بن حماد. (۱۴۲۰ق). الکنی و الاسماء. تصحیح زکریا عمیرات و احمد شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوروح، لطف‌الله بن ابى‌سعید. (۱۸۹۹م). حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر. تصحیح ژوکوفسکی. سن‌پترزبورگ: بی‌نا.
ابوسعد خرگوشی، عبدالملک بن محمد. (۱۴۲۷ق). تهذیب الاسرار فى أصول التصوف. تصحیح سید محمدعلى امام. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوطالب مکی، محمد بن علی بن عطیه. (۱۴۱۷ق). قوت القلوب فى معاملة المحبوب. تصحیح باسل عیون السود. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابونعیم اصفهانی، عبدالله بن احمد. (۱۴۰۹ق). حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء. بیروت: دارالکتب العلمیه.
احمدی، محمدقاسم. (1391ش). محلۀ کرخ. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
اربلی، ابوالحسن علی بن عیسی. (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الائمه. تصحیح سید هاشم رسولی. تبریز: بی‌نا.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. (1340). مسالک و ممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نضر کتاب.
امین، سید محسن. (1403ق). اعیان الشیعه. تحقیق حسن امین. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
انصاری، زکریا بن محمد. (۱۴۲۸ق). نتائج الأفکار القدسیة فی بیان معانی شرح الرسالة القشیریه. تصحیح عبدالوارث محمدعلى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین. (۱۴۲۱ق). شعب الایمان. به کوشش ابوهاجر محمد سعید بن زغلول بسیونی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
بیهقی، محمد بن حسین. (بی‌تا). تاریخ بیهقی. تصحیح سعید نفیسی. تهران: انتشارات کتابخانۀ سنایی.
پارسا، خواجه محمد بن محمد. (1354). قدسیه. تصحیح احمد طاهری عراقی. تهران: انتشارات طهوری.
تبادکانى، شمس‌الدین محمد. (1382). تسنیم المقربین. تصحیح سید محمد طباطبایى بهبهانى (منصور). تهران: کتابخانه موزه و اسناد مجلس شوراى اسلامى ایران.
جامی، عبدالرحمن. (۱۳۸۲ش). نفحات الانس. تصحیح محمود عابدی. تهران: انتشارات سخن.
جبّوری، عبدالله. (بی‌تا). مقدمۀ مناقب معروف الکرخی و اخباره ابن‌جوزی. قاهره: دارالکتاب العربی.
جواد، مصطفی و سوسه، احمد. (۱۳۷۸ق). دلیل خارطة بغداد المفصل فی خطط بغداد قدیماً و حدیثاً. بغداد: مطبعة المجمع العراقی.
حافظ کربلایی، حسین. (۱۳۴۹ش). روضات الجنان و جنات الجنان. تصحیح جعفر سلطان القرائی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حرزالدین، محمد. (۱۳۸۹ق). مراقد المعارف. تصحیح محمدحسین حرزالدین. نجف اشرف: مطبعة الآداب.
حسن‌زاده آملی، حسن. (۱۳۷۵ش). نقش عرفای اسلام در احیای معارف اسلامی. نشریۀ سوره، 1 (۷۱)، 30-37.
حسینی میلانی، سید علی. (۱۳۹۱ش). شرح المنهاج الکرامة فی معرفة الامامة. قم: مرکز الحقائق الاسلامیه.
حسینی شیرازی، سید محمد. (۱۴۲۵ق). فضائل آل الرسول من الصواعق المحرقه از ابن‌حجر هیتمی. دمشق(؟): مکتبة انصار آل‌محمد.
حلی، حسن بن یوسف. (۱۳۷۰ش). الباب الحادی عشر. تصحیح مهدی محقق. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
حلی، حسن بن یوسف. (۱۳۸۴ش). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. چ4. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
خطیب بغدادی، حافظ ابوبکر احمد. (۱۴۲۵ق). تاریخ بغداد أو مدینة السلام. تصحیح مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
خواجه انصاری، عبدالله. (۱۳۶۲ش). طبقات الصوفیه. تصحیح محمدسرور مولائی. تهران: انتشارات توس.
خواجه انصاری، عبدالله. (۱۴۳۲ق). منازل السایرین. ترجمۀ روان فرهادی. کابل: بی‌نا.
خوارزمی، کمال‌الدین حسین. (۱۳۸۴ش). جواهر الاسرار و زواهر الانوار. تصحیح محمدجواد شریعت. تهران: نشر اساطیر.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین. (۱۳۳۳ش). حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: انتشارات کتاب‌فروشی خیام.
خوانساری، محمدباقر بن زین‌العابدین. (۱۳۵۵-۱۳۵۶ش). روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات. ترجمۀ محمدباقر ساعدی خراسانی. تهران: انتشارات اسلامیه.
خویی، ابوالقاسم. (۱۴۰۹ق). معجم رجال الحدیث. بیروت: دارالزهراء(س).
ذهبی، شمس‌الدین محمد. (۱۴۱۰ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام. تصحیح عمر عبدالسلام تدمری. چ2. قاهره: دارالکتاب العربی.
ذهبی، شمس‌الدین محمد. (۱۴۰۲ق). سیر اعلام النبلاء. به کوشش شعیب ارنؤوط. چ2. بیروت: مؤسسة الرساله.
ذهبی، شمس‌الدین محمد. (۱۹۶۰م). العبر فی خبر من غبر. تصحیح صلاح‌الدین المنجد. کویت: التراث العربی.
ذوالفقاری، حسن. (1385ش). معروف کرخی. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 19.
راز شیرازی، ابوالقاسم. (۱۳۶۳ش). مناهج أنوار المعرفة فى شرح مصباح الشریعه. تصحیح سید محمدجعفر باقرى. چ2. تهران: خانقاه احمدى.
روزبهان بقلى شیرازى، ابومحمد. (۱۳۹۳). کشف الاسرار و مکاشفات الانوار. تصحیح و ترجمۀ مریم حسینی. تهران: انتشارات سخن.
روزبهان بقلى شیرازى، ابومحمد. (۱۴۲۸ق). المصباح فى مکاشفة بعث الأرواح. تصحیح عاصم ابراهیم الکیالى الحسینى الشاذلى الدرقاوى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
روزبهان ثانی، شرف‌الدین ابراهیم بن صدرالدین. (۱۳۴۹). تحفة اهل العرفان. به کوشش جواد نوربخش. تهران: بی‌نا.
زبیدی، سید محمدمرتضی حسینی. (۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۷م). تاج العروس من جواهر القاموس. تصحیح مصطفی حجازی. کویت: بی‌نا.
زرکلی، خیرالدین. (۲۰۰۲م). الاعلام. چ15. بیروت: دارالعلم للملایین.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۸۵). ارزش میراث صوفیه. تهران: انتشارات امبیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۶۹). جستجو در تصوف ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
سبط بن جوزی، شمس‌الدین ابوالمظفر یوسف. (۱۴۳۴ق). مرآة الزمان فی تواریخ الاعیان. به کوشش عمار ریحاوی و رضوان مامو. دمشق: دارالرسالة العالمی.
سبکی، تاج‌الدین ابونصر عبدالوهاب. (بی‌تا). الطبقات الشافعیة الکبری. تصحیح محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الحلّو. بیروت: دار احیاء الکتب العربیه.
سرّاج طوسی، ابونصر عبدالله. (۱۹۱۴م). اللمع فی التصوف. به کوشش رینولد آلن نیکلسون. لیدن: بریل.
سلمی، ابوعبدالرحمن محمد بن حسین. (۱۴۲۴). طبقات الصوفیه. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمد. (۱۴۰۰ق). الانساب. تصحیح عبدالرحمن بن یحیی معلّمی یمانی. قاهره: بی‌نا.
سمنانی، علاءالدوله. (۱۳۶۹[الف]). تذکرۀ مشایخ. مصنفات فارسی. تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سمنانی، علاءالدوله. (۱۳۶۹[ب]). مکتوب شیخ علاءالدوله در جواب مکتوب مولانا تاج‌الدین کرکهری. مصنفات فارسی. تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شعرانی، عبدالوهاب. (۱۴۲۶ق). الطبقات الکبرى. تصحیح احمد عبدالرحیم السایح و توفیق على وهبة. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
شیبی، عبدالوهاب. (۱۳۸۳). الصلة بین التصوف و التشیع. بغداد: مطبعة الزهراء(س).
شیخ بهائی، محمد بن حسین. (۱۴۱۵ق). الاربعون حدیثا. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
شیروانی، زین‌العابدین. (۱۳۱۵). بستان السیاحه. تهران: چاپخانۀ احمدی.
شیروانی، زین‌العابدین. (۱۳۶۱). ریاض السیاحه. تصحیح حسین بدرالدین و اصغر حامد ربانى. تهران: انتشارات سعدی.
طریحی، فخرالدین بن محمد. (۱۳۷۵). مجمع البحرین. تصحیح احمد حسینی اشکوری. تهران: مکتبة المرتضویه.
طهرانی، شیخ قاسم. (۱۴۲۳ق). معروف الکرخی: تلمیذ الامام الرضا علیه السلام و استاذ العرفاء. بیروت: دارالمحجة البیضاء.
قزوینی رازی، ابورشید عبدالجلیل. (۱۳۵۸). نقض، معروف به بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض. به کوشش میر جلال‌الدین محدّث ارموی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
عامری حرضی، یحیی بن ابی‌بکر. (۱۴۰۵ق). غربال الزمان فی وفیات الاعیان. تصحیح محمد ناجی زعبی العمر. دمشق: بی‌نا.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (۱۳۸۳). تذکرة الأولیاء. براساس تصحیح رینلود ا نیکلسون. به کوشش ع. روح‌بخشان. چ2. تهران: انتشارات اساطیر.
علامه طهرانی، سید محمدحسین حسینی. (۱۴۲۲ق). امام‌شناسی. مشهد: مؤسسۀ ترجمه و نشر دورۀ علوم و معارف اسلامی.
علامه طهرانی، سید محمدحسین حسینی. (۱۴۲۶ق). رساله لبّ اللّباب در سیر و سلوک اولی الالباب. مشهد: مؤسسۀ ترجمه و نشر دورۀ علوم و معارف اسلامی.
علیمی مقدسی، مجیرالدین ابوالیمن عبدالرحمن. (۱۹۹۷م). المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد. تصحیح عبدالقادر الارناؤوط. بیروت: دار صادر.
عماد اردبیلی، میرزا محسن. (۱۳۸۷). تذکرة السالکین. تصحیح محمد خواجوی. شیراز: دریای نور.
غزالی، محمد. (بی‌تا). احیاء علوم الدین. تصحیح عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقى. بیروت: دارالکتاب العربی.
غزالی، محمد. (۱۳۵۲). ترجمة احیاء علوم‌الدین. ترجمۀ مؤیّدالدین محمد خوارزمى. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
فخر رازی. (۱۹۸۶م). الاربعین فی أصول الدین. قاهره: بی‌نا.
فیض کاشانی، ملامحسن. (۱۳۷۲). راه روشن (ترجمۀ المحجة البیضاء). ترجمۀ سید محمدصادق عارف. مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى.
قاضی شوشتری، نورالله. (۱۳۷۷[ب]). مجالس المؤمنین. تهران: انتشارات اسلامیه.
قزوینی، زکریا بن محمد. (بی‌تا). آثار البلاد و اخبار العباد. بیروت: دار صادر.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (۱۳۷۴). الرسالة القشیریه. تصحیح عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف. قم: انتشارات بیدار.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (۱۳۷۴). ترجمۀ رساله قشیریه. ترجمۀ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چ4. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قطب بن محیی، عبدالله. (۱۳۴۶). مکاتیب. تهران: خانقاه احمدیه.
قمی، عباس. (۱۳۸۰). تتمة المنتهی. تحقیق صادق حسن‌زاده. قم: انتشارات مؤمنین.
قمی، عباس. (۱۴۲۹ق). الکنی و الألقاب. چ2. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
قمی، عباس. (۱۳۹۱). هدیة الاحباب. تصحیح غلامحسین انصاری. تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
کاسانی، احمد. (۱۴۰۲). رساله عَلَمیه. مجموعه رسائل خواجه احمد کاسانی. تصحیح محمد تقوی و عبدالله رادمرد. تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
کلابادی، ابوبکر محمد. (۱۴۱۵ق). التعرّف لمذهب اهل التصوف. به کوشش آرتور جفری. چ2. قاهره: مکتبة الخانجی.
کیلانی، شیخ نجم‌الدین محیی‌الدین. (۱۹۹۰م). سیر و مناقب ائمۀ التصوف و الدین. بغداد: بی‌نا.
لاهیجی (اسیری لاهیجی)، شمس‌الدین محمد. (۱۳۷۸). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. چ3. تهران: انتشارات زوّار.
مامقانی، عبدالله. (۱۳۸۳). تنقیح المقال فی علم الرجال. قم: موسسۀ آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۳۸۲). عین الحیاة. تصحیح مهدی رجایی. قم: أنوار الهدی.
مجلسی، محمدتقی. (بی‌تا). تشویق السالکین. تهران: انتشارات نور فاطمه.
مزیّ، جمال‌الدین ابوالحجاج یوسف. (۱۴۱۳ق). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. تصحیح بشّار عوّاد معروف. بغداد: مؤسسة الرساله.
مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد. (۱۳۶۳). شرح التعرف لمذهب التصوف. به کوشش محمد روشن. تهران: انتشارات اساطیر.
مستوفی، حمدالله. (۱۳۹۴ش). تاریخ گزیده. تصحیح محمد روشن. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مطهری، مرتضی. (۱۳۸۰). آشنایی با علوم اسلامی. قم: انتشارات صدرا.
معصوم علیشاه، محمد. (بی‌تا). طرائق الحقائق. تصحیح محمدجعفر محجوب. تهران: انتشارات سنایی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۳۷۹). اثبات واجب. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. (۱۳۸۳). شرح اصول الکافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مناوی، محمد عبدالرؤوف. (۱۴۱۹ق). الکواکب الدریّة فی تراجم السادات الصوفیه. تصحیح محمد ادیب جادر. بیروت: دار صادر.
مؤذن خراسانی، محمدعلی. (۱۳۸۱). تحفۀ عباسی. تهران: انتشارات انس تک.
میبدی، رشیدالدین احمد. (۱۳۷۱). کشف الاسرار و عدة الابرار. تصحیح علی‌اصغر حکمت. چ5. تهران: انتشارات امیرکبیر.
نبهانی، یوسف. (۱۴۱۱ق). جامع کرامات الأولیاء. تصحیح ابراهیم عطوه عوض. بیروت: المکتبة الثقافیه.
نصر، سید حسین. (۱۳۷۹). تشیع و تصوف. عرفان ایران، مجموعه شمارۀ ۷. تهران: انتشارات حقیقت.
نیکلسون، رینولد. ا. (۱۳۵۷). پیدایش و سیر تصوف. ترجمۀ محمدباقر معین. تهران: انتشارات توس.
نیکلسون، رینولد. ا. (۱۳۶۶). عرفان و عارفان مسلمان. ترجمۀ اسدالله آزاد. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
هجویری، علی بن عثمان. (۱۳۸۳). کشف المحجوب. به کوشش محمود عابدی. تهران: انتشارات سروش.
هدایت، رضا قلى خان. (۱۳۸۵). تذکرۀ ریاض العارفین. تصحیح ابوالقاسم رادفر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
یافعی، عفیف‌الدین عبدالله بن اسعد. (۱۴۱۷ق). مرآة الجنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان. تحقیق خلیل منصور. بیروت: دارالکتب العلمیه.
یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابوعبدالله. (۱۳۹۷ق). معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
یعقوبی، احمد بن اسحاق. (۱۳۴۲). تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمدابراهیم آیتی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
)
دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 40
دی 1403صفحه 339-370
- تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1404
- تاریخ بازنگری: 14 تیر 1404
- تاریخ پذیرش: 24 تیر 1404
- تاریخ انتشار: 17 شهریور 1404